تاکسیرانی در تهران گرفتار مناسبات کهنه
«قیمت مرغ و گوشت و نان که بالا می‌رود کسی حرفی نمی‌زند اما کافی است ۵۰۰ تومان به کرایه تاکسی اضافه شود آن موقع همه زورشان می‌آید پول بدهند.» این حرف را از بسیاری از راننده تاکسی‌ها شنیده‌ایم….
در خیال خودشان درست می‌گویند اما مسافرها هم به ایاب و ذهاب روزانه خود فکر می‌کنند و می‌گویند که اگر هر تاکسی که سوار می‌شویم بخواهد کرایه اضافی بگیرد سنگ روی سنگ بند نمی‌شود! شاید خنده‌دار به نظر برسد اما واقعیت آن است که همین جدال خنده‌دار بین مسافر و راننده تاکسی در سال ۲۰۲۱ در بزرگ‌ترین و اصطلاحاً مدرن‌ترین شهر کشور ادامه دارد و باوجودآنکه بعضی تاکسی‌ها نو و جدید می‌شود اما مناسبات حاکم در تاکسیرانی متعلق به قدیم‌الایام است؛ تاکسیرانی نه به‌روز می‌شود و نه نظارتی در آن دیده می‌شود.
سوار کردن چهار نفر به‌جای سه نفر
روی شیشه خودروی یک تاکسی برچسب خورده اما برچسب خط دیگری درج شده است. برچسبی که روی خودروی شیشه خودروی سبزرنگش چسبانده کرایه مسیر را برای هر فرد در صورت داشتن سه مسافر، ۹ هزار و ۳۰۰ تومان نشان می‌دهد و برای تعداد ۴ نفر مسافر، هفت هزار تومان. بااین‌حال او از خط انقلاب به امیرآباد مسافرکشی می‌کند که کرایه مسیرش متفاوت است. کرایه مسیر انقلاب – امیرآباد با داشتن ۳مسافر پنج هزار و ۴۰۰ تومان و برای ۴ مسافر، چهار هزار تومان است. پس از شیوع ویروس کرونا، تاکسی‌ها باید سه نفر مسافر سوار کنند و کرایه نفر چهارم که پیشتر سوار می‌کردند بین مسافران دیگر تقسیم می‌شود. بااین‌حال برخی تاکسی‌ها کمابیش از آن سرپیچی می‌کنند.
شخصی‌ها همچنان به‌اندازه تاکسی کرایه می‌گیرند
داستان کرایه خودروهای شخصی جداست. آن‌ها نه اتحادیه دارند و نه کرایه رسمی برای آن‌ها تعیین شده. شخصی‌ها یک‌جور رقیب برای تاکسی‌ها به شمار می‌روند اما عموماً کرایه‌ای را از مسافر دریافت می‌کنند که برای تاکسی‌ها تعیین شده است. حال آن‌که شخصی‌ها اگر دنبال رقابت با تاکسی‌ها هستند باید نرخ کمتری بگیرند؛ اما نه‌تنها خبری از هزینه کمتر نیست بلکه گاهی هزینه بیشتری هم دریافت می‌کنند. اگر کرایه مسیری نیاز به پول خرد داشته باشد و مثلاً باید ۹۵۰۰ تومان دریافت کنند ۵۰۰ تومان دیگر را گرد می‌کنند و ۱۰ هزار تومان می‌گیرند. خیلی هم نمی‌توان با آن‌ها بحث کرد چون در نهایت می‌گویند اگر ناراحتی تاکسی سوار شو! دقیقاً هم همین است. نه کسی بر روی آن‌ها نظارت می‌کند و نه مسافرکشی با خودروی شخصی به رسمیت شناخته می‌شود. در این میان تنها کاری که می‌توان کرد که از سوارشدن خودروی شخصی اجتناب کرد که اما آن‌هم داستان خود را دارد.
وقتی ناگهان پای نظارت به میان می‌آید
اخلاق راننده‌های تاکسی عموماً بهتر از شخصی‌هاست؛ اما همین‌که پای نظارت به میان می‌آید، همان مسافرکش شخصی وقتی برای تاکسی‌های اینترنتی کار می‌کند اخلاقش بهتر می‌شود. او می‌داند که مسافر در انتهای سفر باید به او امتیاز دهد و رانندگان به امتیاز مسافر نیاز دارند. بعد از تاکسی‌های اینترنتی، راننده‌های تاکسی عموماً خوش‌رفتارترند؛ اما در میان آن‌ها هم کسانی پیدا می‌شوند که خیلی به نرخ مصوب و … اعتقادی نشان نمی‌دهند. برای نمونه، وقتی به راننده تاکسی انقلاب – امیرآباد ۱۰هزارتومانی می‌دهی، چهار هزار تومان بازمی‌گرداند. به او می‌گویی «نرخ چهار هزار تومان است» و می‌گوید «نه ما شش هزار تومان می‌گیریم.» وقتی پاسخ می‌دهی که «کرایه مسیر ۵۵۰۰ تومان برای سه نفر مسافر است» می‌گوید «پول خرد ندارم اگر ۵۰۰ تومانی داری بده!» و درحالی‌که به او می‌گویی «به‌جای سه نفر مسافر چهار نفر سوار کرده‌ای و از هر سه مسافر دیگر شش هزار تومان گرفته‌ای!» می‌گوید: «داخل اتوبوس و مترو هزار نفر سوار می‌شوند اتفاقی نمی‌افتد با یک نفر سوار کردن من کرونا می‌گیری؟» پاسخ می‌دهی: «من مترو و اتوبوس سوار نمی‌شوم الان هم سوار تاکسی هستم. روی برچسب شما که مال خط دیگری است هم بین چهار نفر مسافر و سه نفر تفاوت قائل شده‌اند.» او دوباره هم پاسخ می‌دهد: «چطور وقتی نان گران می‌شود با نانوا هم بحث می‌کنی؟ در نهایت او کرایه ۵۵۰۰ تومانی را می‌گیرد و تو را جلوی نظام پزشکی پیاده می‌کند.»
مقایسه تاکسی با نانوایی
شاید منظور حرف این راننده است که چون همه‌چیز گران شده من هم باید بتوانم خرج زندگی‌ام را بدهم! اما مقایسه‌اش شاید بیراه هم نباشد؛ نانوایی حساب‌وکتاب دارد، نانوا با نرخ مشخص و یک اتحادیه اسم‌ورسم‌دار کار می‌کند که اگر در پخت نان تخلف کند، احتمالاً به فاصله چند روز نانوایی‌اش پلمپ می‌شود؛ اما در همین تهران هرکسی تابه‌حال چند بار به چشم خود دیده که تاکسیرانی روی تاکسی‌های خطی و کرایه‌شان نظارت داشته باشد؟ نه مثل تاکسی‌های اینترنتی می‌توانی به راننده‌ها امتیاز بدهی و نه سامانه‌ای وجود دارد که وقتی راننده در طول مسیر تخلف کرد مثلاً اگر با سرعت‌بالا رانندگی کرد نظارت بر عملکرد آن‌ها باعث شود که سازوکار کنترل به قول جامعه شناسان در آن‌ها درونی شود.
پای حرف یک راننده تاکسی
این سکه اما روی دیگری هم دارد. راننده‌های تاکسی هم از وضعیت کنونی‌شان راضی نیستند. یک راننده تاکسی دیگر می‌گوید «وقتی می‌خواهند نرخ تاکسی‌ها را بالا ببرند تاکسیرانی باید قبل از آن‌یک برچسب به ما بدهد اما این کار را نمی‌کند و بعد از یک هفته یا ۱۰ روز برچسب‌ها می‌رسد. این‌طوری باید با هر مسافر جروبحث کنیم که نرخ‌ها بالا رفته. آن‌وقت چقدر برای ما اعصاب می‌ماند؟ نرخ‌هایی هم که تعیین می‌کنند خنده‌دار است. همیشه کرایه‌ای که تعیین می‌کنند پول خرد دارد! ما که همیشه پول خرد نداریم؛ بالاخره خردها تمام می‌شود. اگر پول خرد نداشته باشیم یا باید از پول خرد کرایه خودمان بزنیم یا به مسافر بگوییم اگر فردا سوار این خط شدی بگو خردت را بدهم. آن موقع مسافر فکر می‌کند می‌خواهیم پول بیشتری بگیریم؛ اما کسی موقع سوارشدن اتوبوس و مترو این مشکل را ندارد، چون همین‌که سوار مترو می‌شوی کارت می‌زنی و نه کسی از تو پول خرد می‌خواهد و نه با مسافر کل‌کل می‌کنی. اگر هم بخواهی اسنپ سوار شوی کرایه‌اش را می‌بینی و اگر نخواستی سوار نمی‌شوی»
جریمه افسر تنها نگرانی راننده‌های شخصی
مشکلات تاکسی‌ران‌ها فقط این نیست. مسافرکشی دیگران در مسیر تاکسی‌ها از دیگر معضلاتی است که شاید ما هم بارها شاهد آن بوده‌ایم. نه‌تنها شخصی‌ها، بلکه گاهی تاکسی‌های گذری هم در مسافرکشی خطی‌ها اخلال ایجاد می‌کنند. گاهی همین شخصی‌ها سر خط کنار راننده تاکسی‌های دیگر مسافرکشی می‌کنند به مسافر تصور می‌کند راننده‌های شخصی هم به آن خط اضافه شده‌اند. همه این‌ها به نبود نظارت و کهنه بودن سیستم تصمیم‌گیری ناوگان تاکسیرانی برمی‌گردد و این باعث شده تنها نگرانی راننده‌های شخصی آن‌هم تنها در مواقعی، جریمه افسر پلیس راهنمایی و رانندگی موقع مسافر سوار کردن باشد.
همدلی
به کانال صدای مردم در تلگرام بپیوندید
@sedayemardomdotnet
