آزادی بیان در روزنامه‌نگاری حکم هوا و اکسیژن را دارد
محمدمهدی فرقانی روزنامه‌نگار باسابقه و استاد ارتباطات در گفت‌وگویی با ایسنا درباره ضرورت آزادی بیان برای خبرنگاران باهدف تبیین مطالبات مردم و جلوگیری از بروز تخلفات در جامعه صحبت کرد….
وی درباره ضرورت آزادی بیان توضیح داد: روزنامه‌نگاری در غیاب آزادی بیان بی‌معناست و کارکردی ندارد. یکی از مهم‌ترین کار ویژه‌های روزنامه‌نگاران و رسانه‌ها، نظارت بر جریان قدرت و ثروت است، برای اینکه قدرت را پاسخگو نگه دارند و از روندهای نادرست و ناصحیح جلوگیری کنند. این بخش نظارتی باعث می‌شود که در درازمدت جامعه از غلتیدن در ورطه بحران نجات پیدا کند. بسیاری از بحران‌ها پیش از وقوع درصورتی‌که به‌وسیله روزنامه‌نگاران بازشناسی و معرفی شوند و موردنقد و ارزیابی قرار بگیرند، عملاً به دولت و حاکمیت این امکان را می‌دهند که علاج واقعه را قبل از وقوع فراهم کنند و از وقوع بحران‌هایی پیشگیری می‌کنند که به علت مسکوت ماندن، نادیده گرفته شدن، انکار شدن ممکن است به وقوع بپیوندد.
امکانات و آزادی پرداختن به موضوعات
فرقانی در همین زمینه با اشاره به مسئله بحران آب و موضوعاتی از این جنس که نمونه‌های آن فراوان است، تصریح کرد: اگر سال‌ها پیش به بحث بحران آب و مدیریت منابع آبی پرداخته می‌شد، شاید حالا شرایط این‌گونه نبود؛ البته هم باید امکانات و آزادی پرداختن به این موضوعات باشد و هم روزنامه‌نگاران ما امکان بهره‌گیری از دانش و شناخت مسائل را داشته باشند تا به‌موقع بتوانند به سراغ مسائل بروند، موضوع را باز کنند، توضیح دهند و برای پیشگیری از وقوع بحران راه‌حل ارائه کنند. در زمینه فساد اقتصادی هم به همین ترتیب. د
فقدان قانونی برای حمایت از حقوق حرفه‌ای روزنامه‌نگاران
رئیس سابق دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه با یادآوری اینکه متأسفانه در ایران قانونی که آزادی، حقوق و استقلال روزنامه‌نگاران را تضمین کند و به رسمیت بشناسد، هیچ‌گاه نداشته‌ایم و نداریم، اظهار کرد: تنها قانونی که وجود دارد، قانون مطبوعات است که همه با جزئیات آن آشنا هستیم. درحالی‌که در کشورهای دیگر، به‌عنوان‌مثال در فرانسه، بیش از ۸۵ سال است که قانون حمایت از حقوق حرفه‌ای روزنامه‌نگاران به تصویب پارلمان فرانسه رسیده و اجرا می‌شود. در شرایطی که ما بتوانیم در چارچوب قانون، حقوق حرفه‌ای روزنامه‌نگاران را تصویب کنیم، در نقطه مقابل آن، روزنامه‌نگاران هم باید مسئولیت اجتماعی خودشان را به رسمیت بشناسند و در قبال عملکرد خود پاسخگو باشند.
روزنامه‌نگاران مورد عتاب و خطاب قرار می‌گیرند
وی در ادامه بابیان اینکه ما در اکثر مواقع پاسخگویی را از اکثر روزنامه‌نگاران طلب می‌کنیم، بدون اینکه حقوق و آزادی‌های آن‌ها در چهارچوب قانون تأمین شده باشد، خاطرنشان کرد: درحالی‌که این دو باید به‌موازات هم پیش بروند؛ یعنی ازیک‌طرف حقوق حرفه‌ای روزنامه‌نگاران در چهارچوب قانون احصاء، تبیین و تضمین شود و از طرف دیگر روزنامه‌نگاران هم در چهارچوب میثاق اخلاق حرفه‌ای، به مسئولیت‌های اجتماعی خودشان پایبند و وفادار باشند. در این صورت است که هم از روزنامه‌نگاران می‌توانیم پاسخگویی را طلب کنیم و مسئولیت بخواهیم، هم از دولت و قدرت سیاسی و اقتصادی می‌توانیم پاسخگویی را طلب کنیم؛ در غیر این صورت همیشه این روزنامه‌نگار است که کم‌وبیش مورد عتاب و خطاب قرار می‌گیرد.
مُهر محرمانه بودن اساساً پذیرفتنی نیست
این استاد دانشگاه درباره زدن برچسب‌های جعلی محرمانه به تخلفات و ترس خبرنگاران از افشاء، اظهار کرد: این مسئله تا زمانی که سلیقه‌ای باشد، هر سازمانی، نهادی و هر مدیریتی به سلیقه خودش و بر اساس برآوردی که از منافع خودش دارد، بخواهد روی اخبار، آمار و اطلاعاتی که در اختیارش است، مهر محرمانه بودن بزند، اساساً پذیرفتنی نیست. ما می‌دانیم که اصولاً اطلاعات محرمانه باید بر اساس قانون تکلیفشان مشخص‌شده باشد، در مقابل روزنامه‌نگاران هم تکلیفشان را می‌دانند که خب این حریمی است که نباید وارد آن شوند یا اگر بشوند باید مجوزهای لازم را داشته باشند، ولی در بقیه موارد اصل بر این است که روزنامه‌نگار حق جستجوی آزاد اطلاعات و جمع‌آوری انتشار آزاد اطلاعات را داشته باشد؛ بنابراین آنچه بخواهد محرمانه باشد باید تکلیف آن در چهارچوب قانون مشخص‌شده باشد و نه با تصمیم یک مدیر یا اظهارنظر و اقدام او، مهر محرمانه روی آن بخورد.
پدیده خودسانسوری در حرفه روزنامه‌نگاری
این روزنامه‌نگار پیشکسوت در ادامه بیان کرد: وقتی قانونی وجود نداشته باشد و سلیقه‌ای با عملکردها برخورد شود، بدیهی است روزنامه‌نگار به خودسانسوری و محافظه‌کاری می‌افتد و در انجام وظایف حرفه‌ای خود دچار مشکل، تردید و یا ترس می‌شود. این در حالی است که نتیجه جریان نظارت رسانه‌ای، اگر یک نظارت فراگیر باشد، بسیار برای خود دولت و قدرت سیاسی مفید است. اگر این نظارت مستمر وجود داشته باشد می‌تواند عملاً در خدمت سالم نگه‌داشتن ساختار باشد. با تذکر به‌موقع خطاها و اشتباهات و سوء عملکردها می‌تواند مدام سیستم را اصلاح کند و آسیب‌پذیری آن را کم کند.
نیاز به قانون جامع حمایت از حقوق روزنامه‌نگاران داریم؛ قانونی که هم حقوق و آزادی‌های روزنامه‌نگاران را در نظر بگیرد و هم در قبال برخورداری از این آزادی، آن‌ها را مسئول پاسخگویی درباره عملکردشان بداند. چیزی که روزنامه‌نگاران ما کماکان به آن نیازمند هستند، علاوه بر مهارت‌های حرفه ای یا تکنیکی روزنامه‌نگاری، نیاز به دانش فراگیر، دانش نظری و آکادمیک است؛ چراکه مسائل اجتماعی اصولاً روزبه‌روز پیچیده‌تر می‌شود و درک و فهم آن‌هم دشوارتر؛ مواجهه با این مسائل هم دشوارتر و ارائه راه‌حل در کنار آن سخت‌تر خواهد شد. در این شرایط روزنامه‌نگارانی می‌توانند در خدمت توسعه باشند که صاحب دانش و بینش نظری باشند و تحت آن از مهارت‌های تکنیکی و ژورنالیستی‌شان استفاده کنند.
ستاره صبح
به کانال صدای مردم در تلگرام بپیوندید
@sedayemardomdotnet
