تراژدی دارویی بیماران خاص

همدلی| این روزها بیماران مبتلابه بیماری‌های خاص با کمبود داروهای خود در داروخانه‌ها روبه‌رو هستند جوری که آنان را با چالش جدی «مرگ» و تشدید بیماری روبه‌رو کرده است. کافی است سری به داروخانه‌های سطح شهر بزنید  تا با چشم خود ببینید که کمتر داروخانه‌ای است که بیماران خاص را با دست‌خالی بدرقه نکند. نبود داروهای بیماران خاص در داروخانه‌ها از یک‌سو و گران بودن آن داروها در بازار سیاه  از سوی دیگر، این نگرانی را ایجاد کرده که به‌زودی شاهد سونامی مرگ بیماران خاص باشیم.

فاطمه هاشمی، مدیر بنیاد بیماری‌های خاص نیز به‌تازگی هشدار داده که اگر مشکلات دارو و هزینه‌دارمانی بیماران توسط بیمه‌ها برای افراد دارای بیماری خاص برطرف نشود، به‌زودی شاهد افزایش مرگ‌ومیر در آن‌ها خواهیم بود.

  مرگ‌ومیر بیماران خاص به دلیل کمبود دارو

اگرچه این هشدارها افزایش مرگ‌ومیر بیماران خاص ناشی از کمبود دارو را به آینده موکول می‌کند؛ اما بد نیست بدانیم مرگ‌ومیر بیماران خاص به دلیل کمبود دارو مدتی است که آغازشده است. به‌طوری‌که دی‌ماه امسال رئیس هیات‌مدیره انجمن تالاسمی ایران از مرگ ۵۳۸بیمار تالاسمی به خاطر کمبود دارو خبر داد. محمد علیزاده درباره پیامد مشکلات و کمبود دارو به رسانه‌ها گفت: مرگ‌ومیر بیماران به‌شدت افزایش‌یافته است و از اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۷ تاکنون ۵۳۸بیمار تالاسمی فوت کرده‌اند، اگر منابع ارزی برای داروهای وارداتی و تأمین مواد اولیه داروهای تولید داخل محقق نشود، در سال جاری با مشکل جدی روبه‌رو می‌شویم. پیش‌تر نیز یونس عرب، رئیس انجمن تالاسمی کشور  گفته بود سال ۹۸ که تحریم‌ها شدت گرفته است، ۴۰۰نفر از مبتلایان به تالاسمی جان خود را ازدست‌داده‌اند و حدود ۷۰۰نفر هم به دلیل کمبود دارو آسیب جدی دیده‌اند. دارو‌های بیماران خاص در حالی نایاب و کمیاب است که افرادی در بازار سیاه و در فضای مجازی به‌راحتی آن‌ها را به فروش می‌رسانند. همین چند وقت پیش پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات، فتا، اعلام کرد: با «رهگیری یک صفحه اینستاگرامی» با بیش از ۹۰هزار دنبال‌کننده، فردی را به اتهام «فروش داروهای غیرمجاز در فضای مجازی» دستگیر کرده و «بیش از نیم میلیون قلم انواع داروی نایاب و کمیاب» در انبارهای وی کشف کرده است.

با کمبود دارو  پای بسیاری از بیماران خاص نیز ناچار  به این  بازارهای سیاه باز شده است؛ اما قیمت داروها در این بازار چندین برابر گران‌تر است و بسیاری از بیماران ازجمله بیماران قشر ضعیف و آسیب‌پذیر نمی‌توانند هزینه‌های چندین برابری تأمین دارو در بازار سیاه را بپردازند. بدیهی است بیماران خاص علاوه بر مشکلات درمانی، تأمین دارو و هزینه‌های درمان، مشکلات اقتصادی و معیشتی بسیار زیادی دارند و این فشار مضاعفی را برای آنان ایجاد می‌کند که حتی می‌تواند به تشدید بیماری‌شان نیز دامن بزند.

 کمبود داروهای معمولی

البته این روزهـا نه‌تنها بیماران خاص در تأمین دارو و مشکلات درمانی، با چالش‌های بسیاری مواجه‌اند بلکه این امر به مردم عـادی برای بیماری‌های روزمره  نیز تسری پیداکرده، به‌نحوی‌که نایب‌رئیس انجمن داروسازان با اشاره به اینکه بیش از ۱۰۰قلم دارو در کشور کمیاب است، حتی نسبت به کمبود احتمالی داروهای تزریقی کرونا در پیک ششم نیز هشدار داد. علی فاطمی گفته به‌عنوان نمونه در حال حاضر برخی از شربت‌های آنتی‌بیوتیک و داروهای معمولی در بعضی استان‌ها نایاب شده است و داروهای رایجی مانند آمپول ب کمپلکس، آمپول استامینوفن، سرم‌ها و حتی قطره بینی کلرور سدیم، به‌سختی در داروخانه‌ها پیدا می‌شود. این اظهارات در شرایطــی مطرح می‌شود که پیش‌تر از سوی مسئولان اعلام‌شده بود که ۵۵۰قلم دارو در کشور با کمبود مواجه است و بعدها از سوی رئیس سازمان غذا و دارو نیز بیان شد که ذخایر ۱۹۰قلم دارو در کشور روبه‌ اتمام است و اگر مشکلات ارز و تحریم‌ها برطرف نشود، به‌زودی این تعداد دارو در کشور کمیاب یا نایاب می‌شود. این در حالی است که بر اساس قانون، دسترسی به دارو حق بیماران است و بیماران چیزی خارج از این حق از وزارت بهداشت مطالبه نکرده‌اند.

تخصیص ارز به دارو شفاف نیست

در حالی وضعیــت کمبود دارو در کشور در حال تبدیل‌شدن به یــک موضوع چالش‌برانگیز است که حمایت‌های دولتی نیز کاهش پیداکرده است و عملکرد سازمان غذا و دارو نیز در تخصیص ارز شفاف نیست. در سال‌های گذشته سازمان غذا و دارو در مورد تخصیص ارز به دارو شفاف‌تر عمل می‌کرد و تمامی آمارهای مربوط به تخصیص ارز دارویی و نحوه مصرف آن در سایت این سازمان منتشر می‌کرد و قابل رصد بود؛ اما  به گفته رئیس هیات مدیره سندیکای تولیدکنندگان مواد دارویی، اخیراً این رویکرد تغییر کرده است و هیچ اطلاعاتی در رابطه با این موضوع منتشر نمی‌شود و تمامی تصمیمات در رابطه با نحوه تخصیص ارز در فضای بسته و کاملاً غیر شفاف انجام می‌گیرد. آن‌گونه که فرامرز اختراعی به مهر گفته، در گذشته نظارت بسیاری در خصوص ارز دارویی وجود داشت به‌طوری‌که کاملاً مشخص بود که ارز به چه دارویی و چه میزانی تخصیص داده‌شده و تمامی کارشناسان می‌توانستند نسبت به این آمار و ارقام اظهارنظر کنند و نسبت به هر انحرافی واکنش نشان می‌دادند؛ اما در حال حاضر چندین ماه است که این شفافیت دیگر وجود ندارد. علاوه بر عدم شفافیت ارز ترجیحی، حذف این ارز نیز موضوع چالش‌برانگیز دولت سیزدهم است. در بودجه سال ۱۴۰۱ دولت ابراهیم رئیسی جایگاهی برای ارز ترجیحی در نظر گرفته نشده است. بهرام عین‌اللهی وزیر بهداشت گفته است: ارز ترجیحی فسادزاست و باید حذف شود و با حذف این ارز هزینه داروها توسط بیمه به مردم پرداخت خواهد شد. در این حال، برخی کارشناسان معتقدند حذف ارز ۴۲۰۰تومانی باعث ورشکستگی شرکت‌های بیمه خواهد شد. گفتنی است دولت رئیسی کماکان بر ضرورت حذف ارز ۴۲۰۰تومانی از بودجه سال آینده تأکید دارند. لازم به یادآوری است، انتخاب دستوری رقم ارز ۴۲۰۰تومان برای یک دلار آمریکا در بهار ۱۳۹۷ یکی جنجالی‌ترین تصمیمات دولت دوازدهم به ریاست حسن روحانی بود. بدیهی است دولــت به‌عنوان متولی نظام سلامت کشور  باید موانع درمانـــی در بیمارستان‌ها و بیمه تأمین اجتماعـــی و خدمات درمانی بیماران خاص را برطرف کند، در تهیه دارو و هزینه درمان به آن‌ها مساعدت نماید در غیر این صورت بدون تردید  شاهد افزایش مرگ‌ومیر این بیماران خواهیم بود.