معرفی صدیقه دولت آبادی
شاید بتوان گفت، صدیقه دولت آبادی، یکی از نخستین فعالان سیاسی زن و یکی از باسابقه‌ترین فعالان حقوق زنان در ایران است. او فعالیت‌هایش را از سال‌های پایانی سلطنت قاجار آغاز کرد و در دوره پهلوی نیز دراین زمینه فعال ماند.
روشنک خانبلوکی-گروه مطالعات زنان-فروردین۱۴۰۱
صدیقه در سال ۱۲۶۱ش در اصفهان به دنیا آمد. او که هفتمین فرزند خاتمه‌بیگم و حاج میرزاهادی بود، خواندن و نوشتن را در محیط خانواده آموخت.
او در سن پانزده سالگی با اعتضاد الحکما ازدواج کرد، اما پس از مدت کوتاهی از او جدا شد (پدرش برای او حق طلاق را گرفته بود).
از جمله فعالیت‌های او از زمان مشروطه تا سال‌های حدود ۱۳۰۰ش به موارد زیر می توان اشاره کرد:
– تاسیس نخستین مدرسۀ دخترانه اصفهان با نام مکتب‌خانه «شرعیات» در سال ۱۲۹۶ش و بعد از آن، دبستانی نیز برای دختران بی‌بضاعت با نام اُم‌المدارس در سال ۱۲۹۷ش (با اعتراض و مخالفت‌های بسیار زیاد تعطیل شدند، صدیقه مورد ضرب و جرح قرار گرفت، سه ماه زندانی شد).
– تاسیس شرکت خواتین وطن در سال ۱۲۹۷ش به صورت تعاونی با هدف ایجاد بستری برای استقلال مالی زنان.
– تاسیس انجمن مخدرات وطن همراه سایر زنان تجددطلب در سال ۱۲۸۹ش (او در انجمن حریت زنان نیز عضو بود).
– انتشار اولین نشریۀ حقوق زنان در خارج از تهران و سومین آن در ایران با نام زبان زنان در سال ۱۲۹۸ش.
– نوشتن مقالات در سایر روزنامه و مجلات مانند ایرانشهر، شکوفه و بهارستان (وی از هوادران سرسخت حذف یکی از بندهای قانون اساسی آن زمان بود که زنان را در زمره دیوانگان و کودکان طبقه‌بندی و آنان را از حقوق اجتماعی خود محروم کرده بود).
– نگارش بیست و دو نمایشنامه اخلاقی و اجتماعی، کتاب‌های آداب معاشرت، تاریخ زندگانی شخصی و خدمات فرهنگی و زندگی من
– مهاجرت به تهران و تاسیس انجمن آزمایش بانوان در تهران در سال ۱۲۹۹ش در تهران با هدف ترویج مصرف کالاهای داخلی (او همراه با سایر زنان همفکر خود مخالفتش با این قرارداد را با تحریم کالاهای وارداتی ورفتن به قهوه‌خانه‌ها و تشویق آنها به عدم استفاده از قند خارجی نشان داد) و تاسیس دبستان برای دختران
– مخالفت با قرارداد ۱۹۰۷م (که ایران را تحت نفوذ انگلستان و روسیه قرار داده بود).
– مخالفت با قرارداد ۱۹۱۹م (که بین انگلیس و ایران منعقد شد).
صدیقه در سال ۱۳۰۱ش برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت. در آن زمان رفتن به اروپا برای زنان کار آسانی نبود و صدیقه هم با مشکلاتی رو در رو شد. شش سال را در پاریس به مطالعه و تحقیق گذراند. پس از اخذ مدرک لیسانس از دانشگاه سوربن فرانسه، دوره‌های کلاس تمدن قدیم و جدید را هم به صورت آزاد به پایان رسانید.
سایر فعالیت‌های او در این دوره عبارتند از:
– نوشتن مقالاتی در روزنامه‌های فرانسه درباره لزوم آزادی و استقلال زن ایرانی
– شرکت و سخنرانی در کنگره بین‌المللی زنان در برلین در سال ۱۳۰۱ش به آلمان به نمایندگی از زنان ایران
– شرکت در دهمین کنگره بین‌المللی برای حق رأی زنان، به نمایندگی از زنان ایران در سال ۱۳۰۵ش
وی درسال ۱۳۰۶ش به ایران بازگشت، او در این زمان بدون حجاب در محافل ظاهر می شد.
سایر فعالیت‌های او در دوره برگشت به ایران عبارتند از:
– استخدام وزارت معارف و اوقاف و به عهده گیری مسئولیت بازرسی مدارس دخترانه در سال ۱۳۰۷ش.
– ریاست کانون بانوان از سال ۱۳۱۶ش تا سال ۱۳۴۰ش.
– انتشار مجدد زبان زنان به صورت مجله‌ای ۴۸ صفحه‌ای در سال ۱۳۲۱ش با نام ماهانه زنان.
بخشی از اسناد، نشریات و تصاویر مربوط به فعالیت‌های صدیقه در بنیاد جهانی پژوهش‌های اجتماعی در آمستردام نگهداری می‌شود.
صدیقه دولت آبادی چهل سال مداوم برای معارف زنان تلاش کرد. او را شاید بتوان اولین کسی دانست که آموزش و تدریس را به فایل‌هایی صوتی تبدیل کرد، هر چند صفحات گرامافون درآتش خشم نسبت به کانون بانوان سوخت.
صدیقه در تاریخ ۶ مرداد سال ۱۳۴۰ش در سن ۸۰ سالگی در تهران درگذشت. وی در جوار برادرش در قبرستان امامزاده اسمعیل در زرگنده به خاک سپرده شد. عده‌ای مقبره وی را پس از انقلاب ش۱۳۵۷ ویران کردند.
کتابی با نام حیات صدیقه توسط انتشارات شیرازه در مورد فعالیت‌های وی در سال ۱۳۹۵ش به چاپ رسیده است.
به کانال صدای مردم در تلگرام بپیوندید
@sedayemardomdotnet
