فاجعه تخریب بافت تاریخی یزد
باور نداشتن به هویت ملی و میراث فرهنگی – تمدنی ایران عامل اصلی تخریب بناها و مراکز تاریخی است. جمهوری اسلامی به جای حفاظت از میراث ملی کشور آگاهانه به آنها آسیب می‌زند. بخشی از خسارت سیل به بافت تاریخی یزد ناشی از عدم توجه و رسیدگی علمی – فنی مناسب به این بافت پر ارزش تاریخی بوده است.
علاوه بر فرسایش و شدت عوامل طبیعی عدم مسئولیت دوایر دولتی و عوامل انسانی نیز در بروز آسیب‌ها اثرگذار هستند!
جهان‌صنعت- تصاویر منتشرشده از ریزش خانه تاریخی رزاقیان در شهرستان تفت استان یزد تکان‌دهنده بود. خانه تاریخی رزاقیان که اتفاقا محل اداره کل میراث شهرستان تفت هم بوده در اثر حجم عظیم آبی که با سیل به شهر آمده در خود فرو ریخت.ساختمانی که از دوره قاجار سرپا بوده و بروز بلایای طبیعی خم به ابرویش نیاورده، حالا مثل پنیر از وسط نصف شده و در چشم برهم‌زدنی تبدیل به تلی از خاک شده است.مشکل اما محدود به این خانه تاریخی نیست و بروز سیل و بلایای طبیعی تمام بافت تاریخی استان یزد را با خطر جدی مواجه کرده است. آن‌طور که کارشناسان مرمت آثار تاریخی به «جهان‌صنعت» گفته‌اند علت اصلی بروز این فاجعه به خارج از شهر برمی‌گردد و پروژه‌های عمرانی و جاده‌ای و شهرک‌سازی در خارج از شهرها باعث شده که مسیر گذر آب بسته شده و حجم انبوه آب از خارج از شهر به یکباره وارد شهر شود.از سوی دیگر ضعف مدیریت شهری و توجه نکردن به شیب کوچه‌ها و خیابان‌های اطراف بافت تاریخی باعث شده که آب در بناهای تاریخی جمع شده و این بناهای خشتی را به سادگی تخریب کند. نباید از نظر دور داشت که بدون سکنه ماندن خانه‌های تاریخی نیز یکی دیگر از علل بروز فاجعه در بافت تاریخی یزد است. در واقع خانه‌های تاریخی خالی و بدون سکنه به دلیل بسته بودن ناودان‌ها و مسیر‌های گذر آب بر شدت فاجعه افزوده‌اند….
خانه‌های تاریخی یزد سال‌ها پابرجا بوده و آسیب ندیده‌اند پس علت این حجم بالای آسیب در سیل اخیر چیست؟ در حال حاضر هم خانه‌هایی که کسی در آن ساکن است و مرمت اصولی شده آسیب ندیده است. جاهایی آسیب‌دیده که خانه (تاریخی) بدون سکنه بوده و یا مرمت غیراصولی صورت گرفته است.
وی افزود: پیش‌بینی‌های لازم برای ایجاد مسیر گذر آب صورت گرفته بود. در حال حاضر هفت یا هشت قنات در بافت(تاریخی) یزد وجود دارد که راه آب‌ها به آن متصل هستند و از این بابت مشکلی وجود نداشته است.تفت شهری است که قدمت بالایی دارد و آثار مربوط به قبل از اسلام و دوره‌های اسلامی در آن وجود دارد. در صدر اسلام… آتشکده‌ها را به مسجد تبدیل می‌کردند بنابراین بناهای تفت حالت خاصی داشته و شکلی از بناهای مذهبی را داریم که هم حالت آتشکده داشته و هم حالت مسجد دارد. رییس اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تفت در خصوص قدمت آثار آسیب‌دیده در این شهر گفت: قدمت بنای ساختمان اداره میراث که آسیب‌دیده به دوره قاجار برمی‌گردد. همچنین به دخمه‌ای مربوط به دوران زرتشتی نیز آسیب‌هایی وارد شده که هنوز برآورد دقیق میزان آسیب واردشده انجام نگرفته است اما فعلا آمار دقیقی به دلیل مشکل دسترسی، وجود ندارد. دهقان طزرجانی در پاسخ به این پرسش که مرمت صورت‌گرفته برای خانه تاریخی رزاقیان که ساختمان اداره میراث تفت بوده و با سیل ویران شده به چه شکل بوده نیز گفت: این بنا حدود۱۵ سال پیش مرمت شده و مورد استفاده میراث فرهنگی بوده است.وی افزود: واقعیت آن است که مردم در محله آب‌های جاری‌شده را دفع کرده‌اند و به دلیل برنامه‌ریزی نکردن شهرداری و مسوولان شهری شیب آب به سمت یک خانه تاریخی درحال مرمت آمده بود و از آنجا به باغ واقع در پشت اداره میراث رسیده است. با وجود آنکه اداره میراث فرهنگی حائل‌هایی قرار داده اما باز هم آب (از طریق باغ) به انبار کتیبه‌های میراث فرهنگی شهرستان تفت نفوذ کرده و سنگینی و پتانسیلی که ایجاد شده موجب تخریب ناگهانی ساختمان می‌شود…نباید فراموش کرد که مساله فرسایش و شدت عوامل طبیعی و بعضا عوامل انسانی نیز در بروز آسیب‌ها اثرگذار هستند.
کارشناس باستان‌شناسی و حفاظت آثار باستانی ضمن انتقاد از اعتبارات پیمانکاری اظهار داشت: اگر قصدمان این است که میراث فرهنگی را حفظ کنیم اعتبار پیمانکاری در حوزه میراث فرهنگی مفید نیست. اگر میراث فرهنگی یک ارگان فرهنگی است پس باید فرهنگ معماری نیز(به واسطه آن) حفظ شود و از افرادی که اهلیت داشته و بومی هستند در مرمت‌ها استفاده شود. در گذشته معماران بومی یزد در هنگام ساخت و ساز ارتفاع خانه‌های اطراف مسجد را از ارتفاع گلدسته‌های مسجد بالاتر نمی‌بردند. یعنی اینها الگوهای معماری بوده‌اند اما امروز به شأن و باید‌های معماری (تاریخی منطقه) توجه نمی‌شود. امروز پیمانکار در مزایده شرکت می‌کند اگر مبلغ(مرمت) باید ۲۰۰میلیون تومان باشد و وقتی اعلام می‌شود که اوراق قرضه اختصاص می‌یابد و اعتبار نقدی نیست، پیمانکار نیز مبلغ را ۴۰۰میلیون تومان در مزایده وارد می‌کند. زمانی هم که قرارداد بسته می‌شود کمتر از ۱۰۰ میلیون تومان کار کرده و می‌رود و بعد از آن هم زیر بار هیچ چیز نمی‌رود. در واقع در این چندین سال فقط پیمانکارسازی کرده‌ایم و پیمانکارها را بزرگ کرده ایم…
عامل را باید در فرودست دید یعنی نفوذ آب در داخل خود شهر و کوچه‌ها و معابر باید مد نظر قرار گیرد که مربوط به مدیریت شهری است. مساله کلان‌تر اما این است که آب به سمت شهر هدایت شده است یعنی آن تمهیداتی که در گذشته‌های دور وجود داشته است امروز وجود نداشته است. به هر حال چنین اتفاقاتی (سیل) در دوره‌های تاریخی نیز بروز پیدا کرده اما شاید باعث بروز خرابی با این حجم نشده است. به نظرم این مساله به یکسری اقدامات عمرانی که در بالادست شهر انجام شده برمی‌گردد؛ در گذشته مسیر‌هایی برای گذر آب در نظر گرفته شده تا این مسیرها آب را در مواقع اینچنینی عبور دهند.
دکتر نیکزاد در پاسخ به این پرسش که آیا مدیریت شهری را مقصر اصلی حوادث پیش‌آمده می‌داند یا خیر به «جهان‌صنعت» گفت: مدیریت شهری یک بحثش مهار آب‌های سطحی در داخل کوچه‌ها و خیابان‌ها است اما به نظرم بحث اصلی به طرح‌های عمرانی که در اطراف شهرها در جریان است برمی‌گردد. جاده‌سازی‌ها، ایجاد شهرک‌های جدید و توسعه شهر در مکان‌هایی که باید برای عبور آب سیلاب‌ها استفاده می‌شده از جمله عوامل اصلی مشکل هستند. به هر حال آب باید در این مسیرها مهار شود تا به داخل شهر نفوذ نکند.
به کانال صدای مردم در تلگرام بپیوندید
@sedayemardomdotnet
