رابطه معکوس میان دو متغیر تحصیل و شغل
براساس گزارش مرکز آمار ایران تا پایان تابستان امسال، سهم فارغالتحصیلان دانشگاه‌های ایران از کل جمعیت بیکار کشور به ۴۰.۹ درصد افزایش یافته است. …
به استناد گزارش مرکز آمار ایران درباره سهم فارغالتحصیلان از نرخ بیکاری کشور، تا پایان تابستان امسال، ۹۵۵ هزار و ۳۹۸ نفر از افراد بیکار و جویای شغل و معادل ۴۰.۹ درصد از کل جمعیت ۲ میلیون و ۳۳۳ هزار و ۴۵۷ نفری بیکاران در کشور، فارغ‌التحصیل دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی بوده‌اند. سهم زنان تحصیل‌کرده از بیکاری بیشتر بوده است. براساس این گزارش ۵۱۳ هزار و ۸۹۵ نفر از این جمعیت (۲۳.۲ درصد) زنان و ۴۴۱ هزار و ۵۰۳ نفر (۹.۷ درصد) مردان هستند.
در حالی زنان تحصیل‌کرده در ایران سهم بیشتری از بیکاری را به خود اختصاص داده‌اند که بیش از نیمی از فارغالتحصیلان دانشگاهی را دختران تشکیل می‌دهند، اما با این حال وضعیت اشتغال زنان در ایران بسیار بد است. به طوری که رتبه ایران در جهان در این زمینه در حدود ۱۴۰ است که حتی از عربستان نیز بدتر است.
آمارهایی که این روزها در خصوص بیکاری قشر تحصیل‌کرده منتشر می‌شود طنز تلخی است که بیش از هر موضوعی بحران اقتصادی در ایران را عیان‌تر می‌کند. برخی از مسئولان نیز گفته‌اند نرخ بیکاری فارغالتحصیلان دانشگاهی دو برابر افراد کم‌سواد است و بیش از ۳۰ رشته دانشگاهی داریم که هیچ بازار کاری ندارند.
جایگاه ایران در آمار جهانی
تلخ‌تر این که آمارهای جهانی نیز بر بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی ایران صحه می‌گذارد. به تازگی رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان براساس اشتغال فارغالتحصیلان اعلام شد که نام ایران در آن فهرست نبود. در حالی که در این فهرست، غیر از دانشگاه‌های امریکا و اروپای غربی، دانشگاه‌های لبنان، ترکیه، قطر، عربستان، امارات، تایوان، تایلند، مصر، کره جنوبی، مکزیک، برزیل، آرژانتین، شیلی، مراکش، ماکائو و تایلند هم قرار دارند.
طبق آخرین نتایج نظام رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و موسسه‌های آموزش عالی تایمز THE درباره میزان اشتغال فارغالتحصیلان ۲۵۰ دانشگاه جهان در سال ۲۰۲۲ میلادی، دانشگاه‌های MIT امریکا، موسسه فناوری کالیفرنیا Caltech (امریکا)، دانشگاه هاروارد امریکا، دانشگاه کمبریج انگلیس و دانشگاه استنفورد امریکا همچون سال گذشته، در ردیف اول تا پنجم جدول جهانی اشتغال فارغالتحصیلان قرار گرفتند و رتبه‌های ششم تا دهم جدول به دانشگاه‌های آکسفورد انگلیس، دانشگاه توکیو ژاپن، دانشگاه ملی سنگاپور، دانشگاه پرینستون امریکا و دانشگاه ییل امریکا اختصاص یافت.
نکته مهم در جدول سال ۲۰۲۲، ارتقای رتبه تعداد زیادی از دانشگاههاست. به عنوان مثال، دانشگاه پرینستون امریکا از رتبه ۱۰ در سال ۲۰۲۱، به رتبه ۹ ارتقا پیدا کرده، امپریال کالج لندن از رتبه ۱۸ به رتبه ۱۶، دانشگاه بوستونامریکااز رتبه ۳۶ به ۲۲، دانشگاه تکنولوژی دانمارک از رتبه ۱۰۹ به ۸۸، دانشگاه پلی‌تکنیک میلان از رتبه ۱۰۳ به رتبه ۹۹، دانشگاه هنر فرانسه از رتبه ۱۵۴ به ۱۳۱، دانشگاه علوم و تکنولوژی چین از رتبه ۱۵۸ به ۱۴۷، و…..
عملکرد نامتناسب آموزش عالی
ارتقای رتبه این دانشگاه‌ها در فهرست جهانی ۲۰۲۳ -۲۰۲۲ تایمز حکایت از تلاش متولیان آموزش عالی در این کشورها برای کسب جایگاه پایدارتر در بازار اشتغال جهانی دارد. اما آنچه در کشور ایران می‌گذرد برخلاف رویه این دانشگاههاست. در ایران نه فقط سال به سال، بلکه فصل به فصل و در مواردی حتی ماه به ماه به آمار فارغالتحصیلان بیکار افزوده می‌شود.
به استناد گزارش مرکز آمار ایران سهم بیکاری فارغالتحصیلان دانشگاهی در کشور تا پایان تابستان سال جاری، حتی نسبت به فصل بهار امسال هم افزایش یافته است. این گزارش می‌گوید تا پایان فصل بهار تعداد جمعیت بیکاران کشور ۲ میلیون و ۳۹۹ هزار و ۵۵۴ نفر بوده که سهم ۹۵۱ هزار و ۷۲۰ فارغ‌التحصیل دانشگاهی بیکار از این جمعیت، ۳۹.۷ درصد برآورد شده است.
بدیهی است نرخ بیکاری فارغالتحصیلان دانشگاهی، یکی از مهم‌ترین اطلاعات ارائه شده در مورد جمعیت بیکاران کشور است. به این معنا که بالا بودن بیکاری در بین فارغالتحصیلان دانشگاهی نشان‌دهنده عملکرد ضعیف و نامتناسب آموزش عالی کشور است.
علل بیکاری تحصیلکرده‌های دانشگاهی
کارشناسان و فعالان بازار کار، ریشه مشکل اشتغال دانشجویی را مختص به یک یا دو مورد نمی‌دانند. به اعتقاد آنان مجموعه‌ای از موارد باعث بیکاری تحصیلکرده‌های دانشگاهی شده است. یکی از آن موارد متناسب نبودن اندازه و ابعاد اقتصاد کشور با تعداد دانشجویان است. آنها می‌گویند اگر ظرفیت‌های اقتصادی را به خوبی فعال کنیم بازار کار چنان گسترشی پیدا می‌کند که می‌تواند دانشجویان را در خود جذب کند. به باور آنها با اقتصاد محدود و تحت تحریم و رکود زده حتی افراد شاغل و فارغ‌التحصیل و نخبه نیز به شغلی که در شان استعداد و توانمندی آنها باشد دست نمی‌یابند. با چنین اقتصادی سرنوشت دانشجویان جویای کار یا بیکاری است یا تن دادن به کارهایی با درآمد ناچیز و شرایط سخت که نامی جز بیگاری برازنده آنها نیست.
موضوع دیگری که کارشناسان در مورد بیکاری قشر تحصیل‌کرده به آن تاکید دارند عدم تناسب سرفصل دروس دانشگاهی با نیاز بازار کار است. آنها می‌گویند برخی از رشته‌های دانشگاهی نه تنها به تولید علم نمی‌پردازند، بلکه در زمینه تربیت نیروی انسانی نیز عملا کارایی ندارند و فقط مدرک تولید می‌کنند. مدرکی که نه دانش و نه مهارت به همراه دارد.
عدم نقش‌آفرینی مثبت شرکت‌های دانش‌بنیان نیز یکی از مواردی است که در حوزه فارغالتحصیلان بیکار می‌توان از آن نام برد. شرکت‌های دانش‌بنیان که در چند سال اخیر نیز بیشتر سرزبان‌ها افتاده است، بیشتر از آن که در جذب دانشگاهیان موفق باشند در جذب رانت، امتیاز و منافع مالی برای خود موفق بوده‌اند.
در کنار این موارد نباید از دستمزد پایین در ایران چشم‌پوشی کرد. حقوق تابع اداره کار در ایران حتی نمی‌تواند خط فقر را پوشش دهد و بسیار کمتر از خط فقر است. بنابراین بسیاری از دانشگاهیان به دلیل حقوق نازل و کمی که به آنها داده می‌شود، عملاً میل و رغبتی برای اشتغال از خود نشان نمی‌دهند. در حال حاضر میزان حقوق و دستمزد در ایران از کشور‌هایی نظیر عراق و ترکیه بسیار کمتر است.
وجود رانت در اقتصاد کشور نیز نباید از آن چشم پوشی کرد. کارشناسان اقتصادی می‌گویند در حال حاضر نزدیک به ۷۰ درصد از صنایع ایرانی متکی به رانت هستند. بنابراین زمانی که بخش اعظمی از اقتصاد کشور این چنین درگیر رانت است، افراد متخصص جایی در این مجموعه‌ها نخواهند داشت.
همدلی
به کانال صدای مردم در تلگرام بپیوندید
@sedayemardomdotnet
