سرمایه‌داری ترکیه را نباید دست‌کم گرفت. بسیار انعطاف‌پذیر و پویا است و از ضعف طبقه کارگر سود می‌برد. ولی این همه ماجرا نیست. با تضعیف سلطه‌طلبی امپریالیسم ایالات متحده، ترکیه به جستجوی فضایی بازتر آغاز کرد و برای یافتن بازارهایی جدید تلاش بیشتری انجام داده است. سال‌هاست که بورژوازی ترکیه در نواحی قفقاز، بالکان، خاورمیانه و بخش‌هایی از آفریقا سرمایه‌گذاری می‌کند.
مصاحبهٔ مارینلا کورگیا از روزنامهٔ چپ‌گرای ایتالیایی “ایل مانیفستو” با دبیرکل حزب کمونیست ترکیه دربارهٔ نتایج انتخابات این کشور در ماه‌های اردیبهشت و خرداد که در آن رجب‌طیب اردوغان و برنامهٔ اقتصادی او پیروز شد، کمال اوکویان می‌گوید:”با تضعیف هژمونی امپریالیستی ایالات متحده، ترکیه تلاش بیشتری برای یافتن بازارهای جدید انجام می‌دهد.”
انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی ترکیه در ۱۴ ماه مه ۲۰۲۳ (۲۴ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲) برگزار شد. دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه در ۲۸ ماه مه ۲۰۲۳ (۷ خرداد ماه ۱۴۰۲) با حضور دو نامزد مقام ریاست‌جمهوری که بیش‌ترین رأی را کسب کرده بودند یعنی رجب‌طیب اردوغان [نامزد حزب اسلام‌گرای “عدالت و توسعه”] و کمال قلیچداراوغلو [نامزد حزب “جمهوری خلق”] به‌منظور تعیین رئیس‌جمهور برگزار شد. مشارکت ۸۸٫۴۸ درصدی مردم ترکیه در این انتخابات بالاترین میزان مشارکت در تاریخ انتخابات ترکیه و همین‌طور بالاترین میزان مشارکت در انتخابات‌های [رقابتی] برگزار شده در منطقه خاورمیانه بوده است. ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه رژیم ولایی، در اظهار خشنودی از شکست “قلیچدار اوغلو”، در واکنش به مشارکت بالای مردم ترکیه در این انتخابات گفت: “مشارکت بالای مردم ترکیه در انتخابات نشانهٔ پیروزی مردم‌سالاری است.”
در انتخابات ریاست‌جمهوری اخیر ترکیه، حزب کمونیست ترکیه که در سال ۱۲۹۹ (۱۹۲۰ میلادی) تأسیس شده است، همراه با “ائتلاف نیروهای سوسیالیست”، از رقیب اردوغان، احمد قلیچداراوغلو حمایت کردند. اولویت نیروهای سوسیالیست در اساس غلبه بر “سلطان” بود تا معرفی نامزد خود. مارینلا کورگیا برای به‌دست آوردن دیدگاهی کلی از رویدادهای این کشور مصاحبه‌ای با کمال اوکویان، دبیرکل حزب کمونیست ترکیه، انجام داده است که ترجمه آن را در زیر می‌خوانید:
س: اردوغان به‌رغم کوتاهی‌هایی عمده در عملیات امدادرسانی به زلزله‌زدگان و نقش حزبش در آسان کردن ساخت‌و‌ساز بی‌رویه که به چندبرابر شدن تلفات زلزله منجر شد، او در مناطق زلزله‌زده نیز پیروز انتخابات گردید.
اوکویان: این مناطق نسبتاً محافظه‌کار هستند و مدت زیادی است که به جناح راست رأی می‌دهند. با این حال، زلزله بر پویایی ایدئولوژیک و سیاسی جمعیت تأثیر داشت. بسیاری از مردم از انفعال دولت شوکه شدند. آنان برای نخستین بار در زندگی به موضع‌گیری‌شان شک می‌کردند. حزب کمونیست ترکیه به گشودن دفترهایی جدید در این مناطق موفق شد ولی تعصب‌های ناسیونالیستی یا اسلام‌گرایانه در برابر کار یک حزب کمونیست مانعی محکم است. ما تنها در ابتدای راه هستیم.
س: چرا آن شرایط بسیار دشوار به شکست اردوغان منجر نشدند؟ نقش اسلام‌گرایی، ملی‌گرایی و یارانه‌ها، به‌منزلهٔ برگ‌های برندهٔ اردوغان، تا چه اندازه مؤثر بود؟
اوکویان: بخش محافظه‌کار جامعه با اپوزیسیونی که واقعاً وحدت نشان نمی‌داد، احساس امنیت نمی‌کردند. درحالی که حزب عدالت و توسعه اردوغان مقداری اندک پول بین فقرا توزیع می‌کرد، ائتلاف بر محور حزب جمهوری‌خواه خلق ترکیه نتوانست حمایت آن میلیون‌ها انسان ناامید را به‌دست آورد. آن ابزارها مؤثر بودند، زیرا ائتلاف مخالفان تقریباً نقطه شروع ایدئولوژیک یکسانی داشت و پذیرفته بود که این امر در کشور روندی عادی است و در عین حال تلاش کرد که این خط را با موضع‌گیری‌ای غرب‌گرایانه ترکیب کند. سپس، حزب عدالت و توسعه موفق شد که حقوق اجتماعی را با الگوی اسلامی آن، یعنی خیریه، جایگزین کند. شما حقوقی جز یارانه‌ها ندارید. تنها کاری که مخالفان این ترفند انجام دادند، تمسخر این هدایا و یارانه‌ها بود.
س: دولت ترکیه یکی از عاملان اصلی سقوط سوریه است. از سال ۲۰۱۳/ ۱۳۹۲، ترکیه به‌عنوان راه کمک‌رسانی‌ای به گروه‌های اسلام‌گرای جهادی سوریه عمل کرده و از سال ۲۰۱۸ / ۱۳۹۷ بخش هایی از خاک این کشور را اشغال کرده است.
اوکویان: حزب کمونیست ترکیه مخالف هرگونه حضور نظامی ترکیه در خارج از کشور و مخالف حضور هر نیروی نظامی خارجی، به‌ویژه ناتو و ایالات متحده، در داخل ترکیه است. موضع حزب در مورد سوریه نیز از ابتدا ثابت بوده است. در دوران موسوم به “بهار عربی”، ایالات متحده و برخی نیروهای ارتجاعی از خواست‌های مردمی سوءِاستفاده کردند، امری که ما به همه اعلام می‌کردیم. برای ما تغییر باید بر مبارزه مردم مبتنی باشد و هیچ توهمی در مورد باندهای جهادی نباید داشته باشیم.
س: هم‌اکنون بسیاری از شهروندان ترکیه از حضور میلیون‌ها نفر پناهجوی سوریه‌ای آزرده هستند. آیا این شهروندان نمی‌دانند حضور این پناهجویان نتیجهٔ سیاست حمایت اردوغان از اسلام‌گرایان جهادی در سوریه است؟
اوکویان: این مسئله چند بُعد دارد. ما در حزب کمونیست ترکیه به این موضوع رویکردی طبقاتی همراه با مبارزه با همه شکل‌های نژادپرستی داریم. از کارگران مهاجر، در سراسر جهان، نه‌فقط برای به‌دست آوردن نیروی کار ارزان، بلکه برای برانگیختن درگیری در میان توده‌های کارگر استفاده می‌شود. با این حال، ما گروه‌های بنیادگرای مسلح را نیز در نظر می‌گیریم که عمدتاً از مردان سوری، لیبیایی، و افغانستانی تشکیل شده‌اند. این یک مشکلی واقعی در برابر امنیت توده‌های کارگر است.
س: دربارهٔ آخرین ترفند قلیچداراوغلو برای کسب رأی با دادن این وعده که به‌لطف صلح با سوریه سوری‌ها تا دو سال آینده به کشورشان بازگردانده می‌شوند نظرتان چیست؟
اوکویان: قلیچداراوغلو سیاست یکپارچه و استواری در این زمینه نداشت. او نتوانست رأی دهندگان را متقاعد کند.
س: اردوغان در سیاست خارجی، به‌طورهم‌زمان و در چند جبهه فعال است. او سوریه را اشغال کرده و از تندروترین بنیادگراهای شبه‌نظامی در لیبی حمایت می‌کند، ولی روابطی عالی با کشورهای غیرغربی مخالف ناتو و جنگ‌های آن دارد. او به اوکراین اسلحه می‌فروشد، ولی کسانی که از کیف حمایت نمی‌کنند او را در کنار روسیه می‌بینند. درنهایت، ترکیه در ناتو است و بخشی از آن باقی خواهد ماند ولی با این همه، شعار استقلال می‌دهد.
اوکویان: سرمایه‌داری ترکیه را نباید دست‌کم گرفت. بسیار انعطاف‌پذیر و پویا است و از ضعف طبقه کارگر سود می‌برد. ولی این همه ماجرا نیست. با تضعیف سلطه‌طلبی امپریالیسم ایالات متحده، ترکیه به جستجوی فضایی بازتر آغاز کرد و برای یافتن بازارهایی جدید تلاش بیشتری انجام داده است. سال‌هاست که بورژوازی ترکیه در نواحی قفقاز، بالکان، خاورمیانه و بخش‌هایی از آفریقا سرمایه‌گذاری می‌کند. دولت حزب عدالت و توسعه درحال ترویج نظام نو-امپریالیستی در این مناطق است. ارتش نیز به‌وسیلهٔ پایگاه‌های زیادی که در خارج از کشور دارد از این منافع دفاع می‌کند. سیاست خارجی ترکیه، همچنان بر اساس طرفداری از ایالات متحده و ناتو است، البته با سبکی متفاوت با معمول. برخی از نیروهای چپ در سراسر جهان تصور می‌کنند اردوغان ضد ناتو یا حتی ضد امپریالیست است، ولی این تحلیل اشتباه است. اردوغان نمایندهٔ سرمایه‌داری بزرگ ترکیه است. نکته اصلی همین جا است. ترکیه در ناتو است و همچنان در ناتو خواهد ماند مگر اینکه مردم ترکیه نظم موجود را تغییر دهند.
س: نیروهای مخالف اردوغان در آینده چه خواهند کرد؟ به‌نظر می‌رسد ائتلاف، پیشاپیش منحل شده است.
اوکویان: درست است. پس از اینکه حزب های راست‌گرا توانستند با کمک حزب جمهوری‌خواه خلق ترکیه وارد پارلمان شوند، اکنون از هم فاصله گرفته‌اند. این حزب، مشکلات جدی داخلی خودش را دارد. اردوغان اکنون می‌تواند به ارتجاعی‌ترین و راست‌گراترین پارلمان تاریخ ترکیه تکیه کند. او تلاش خواهد کرد قانون اساسی جدیدی را به‌تصویب رساند ولی مردم پیشاپیش در مقابل توهم راه‌حلی پارلمانی ایستاده‌اند. حزب کمونیست ترکیه همه تلاش خود را می‌کند تا از این واقعیت استفاده کند. بار مشکلات اقتصادی در آینده بر دوش کارگران خواهد افتاد. مبارزهٔ طبقاتی ما از موضعی سکولار و ضد امپریالیستی خواهد بود، درحالی که اردوغان با پایبندی بر مواضع اسلامی‌اش در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی زندگی در ترکیه باید روابطش را با انحصارهای غربی بهبود بخشد.
به نقل از «نامۀ مردم»، شمارۀ ۱۱۸۷، ۹ مرداد ۱۴۰۲
به کانال صدای مردم در تلگرام بپیوندید
@sedayemardomdotnet
