«چند قلو» زایی سرگردان در هزار توی قانون فرزند آوری

دولت چند سالی است که سیاست های مولدزایی و چند فرزندی را در اولویت کاری خود قرار داده است اما با این وجود نه تنها نتوانسته در تشویق زوج ها به فرزند آوری موفق باشد که هنوز هیچ طرح جامع و قانونی برای حمایت از خانواده هایی که صاحب نوزادانی چند قلو می شوند و در این بحبوحه جولان تورم و دغدغه های اقتصادی به شدت نیازمند حمایت هستند، ندارد.

همدلی| با نزولی شدن روند زاد و ولد در کشور و به صدا درآمدن زنگ خطر حرکت کشور به سمت کهنسالی، دولت و حاکمیت طی سالهای اخیر طرح های مختلفی را برای تشویق زوج ها به فرزند آوری اجرا کرده است.  از تبلیغات تلویزیونی اعطای گرفته تا وام جنجالی فرزند آوری و…. با این وجود هنوز هیچ یک از این راهکارها نتوانسته مشوق فرزند آوری باشد.همین چند وقت قبل بود که  انیسه خزعلی، معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده اعلام کرد که دولت به زوج های جوان روستایی ۵۰۰ میلیون تومان وام ازدواج و فرزند آوری می دهد، وامی که به گفته وی به خاطر افزایش نگران کننده آمار دختران مجرد در روستاها در نظر گرفته شده بود.  وی اما چند روز بعد با اعتراف به اینکه حالا خانواده ها به یک یا ۲ فرزند بسنده کرده اند و باید این سطح به پنج تا ۶ بچه افزایش یابدگفت:  تحقق این مهم می تواند ما را از گرفتارشدن در سیاه‌چاله جمعیت و چالش جمعیتی نجات دهد.
گرچه این پایان وعده های دولت و سازمان ها برای تشویق به فرزند آوری نبود. بعد از چند روز از سخنان خزعلی، مدیرعامل بنیاد ۱۵ خرداد ستاد اجرایی فرمان امام نیز با اشاره به راه‌اندازی سامانه «ایران جوان» در سال گذشته گفت: از زمان رونمایی این سامانه تاکنون بیش از ۴۰۰ خانواده دارای فرزند چندقلو از سراسر کشور ثبت نام کرده‌اند که از تمامی واجدین شرایط بدون هیچ محدودیتی و فارغ از جغرافیا و دهک‌بندی خانوار حمایت می‌شود.
حمیدرضا علیان‌زادگان بدون اینکه اشاره ای به نوع این حمایت ها بکند گفت: بیشترین تعداد حمایت از خانواده‌های دارای فرزند چندقلو در استان‌های تهران، گلستان و آذربایجان شرقی به ترتیب با ۳۲، ۲۷ و ۲۵ مورد بوده است.

ورود بهزیستی
حالا و در آخرین مانور تبلیغاتی دولت برای تشویق به فرزند آوری و بخصوص حمایت از والدین دارای چند قلویی ها، «نرجس خاتون اسعدی خلیلی» مدیرکل امور خانواده و بانوان بهزیستی مدعی شده که در حال حاضر تعداد حدود ۴۰هزار خانواده‌های دارای فرزند سه قلو و بالاتر و همچنین خانواده‌های دارای فرزند دو قلوی دهک ۱تا ۷ درآمدی، تحت پوشش این سازمان هستند و از مستمری ماهایانه برخوردار هستند.
به گفته این مقام مسئول تمامی خانواده‌های واجد شرایط از کمک هزینه‌های درمانی، تغذیه و… نیز برخوردار می‌شوند، ضمن اینکه این خانواده‌ها از کمک هزینه ودیعه مسکن، وام اشتغال و خدمات مشاوره‌ای نیز  بهره‌مند می‌شوند.
البته وی اشاره ای به این موضوع نکرده که این حمایت های جزئی، پیش از این نیز توسط بنیادهایی مانند بنیاد مستضعفان و بهزیستی و کمیته امداد صورت می گرفته اما نتیجه بخش نبوده است!

اولین و آخرین قانون
جالب اینجاست که با وجود شعارهای دولت در مورد حمایت از فرزند آوری عملا هیچ برنامه و قانونی در این زمینه وجود ندارد. در این میان شاید تنها قانون موجودی که بتوان در این زمینه پیدا کرد از بند ۱۳مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، در زمینه سیاست‌های تشویقی فرزندآوری باشد.
شورای عالی انقلاب فرهنگی، در سال ۹۱ برنامه‌ای تصویب کرد که می‌توان آن را مهم‌ترین سند جمعیتی کشور نامید که طی سال های اخیر به منظور پیشگیری از کاهش نرخ باروری و حرکت در مسیر افزایش نرخ رشد جمعیت تصویب شده است. مصوبه ای که بیشتر مفاد آن بر سیاست‌های تشویقی برای فرزندآوری و در نتیجه پیشگیری از بحران‌ها و چالش‌های ناشی از پیر شدن کشور در آینده معطوف است. منتها تا امروز و با گذشت بیش از شش سال از تصویب این طرح، هنوز بسیاری از بندهای آن در هفت‌خوانِ پیگیری و اجرای مسئولان، بلاتکلیف است. طرحی که ظاهرا به واسطه ایجاد بار مالی برای دولت، با بی‌مهری مواجه است و با وجود شرایط بحرانی کشور در زمینه کاهش نرخ جمعیت، به شکلی که مایه قوت قلب خانواده‌ها برای فرزندآوری باشد، اجرا نمی‌شود. طرحِ مفیدی که بر لزوم بازنگری و وضع قوانین و مقررات حمایتی و تشویقی فرزندآوری به صورت پلکانی با رعایت سه معیار سن ازدواج، فاصله موالید و تعداد فرزندان تاکید دارد.
پوشش بیمه اجباری درمان رایگان مادر و کودک از ابتدای بارداری تا پایان دو سالگی کودک، برای کسانی که فاقد پوشش بیمه درمانی هستند،  اختصاص سبد تغذیه رایگان ماهانه به صورت بن کالا شامل پروتئین، لبنیات، برنج و حبوبات به میزان یک تا ۲میلیون ریال به مادران باردار و دارای فرزند زیر دو سال، حداقل برای سه دهک درآمدی پایین و نیازمندان بر اساس ارزش ریالی سال ۱۳۹۰ به عنوان سال پایه، اختصاص بسته بهداشتی- درمانی رایگان شامل مکمل‌های غذایی، دارو، آزمایش‌های دوره‌ای و موردی و معاینه‌های ماهانه به مادران باردار و دارای فرزند زیر دو سال برای حداقل سه دهک درآمدی پایین، پوشش کامل بیمه‌ای برای درمان ناباروری‌های اولیه و ثانویه و…. بندهایی که تاکنون به جز یکی دو مورد،مانند اعطای وام فرزند آوری یا اعطای وام های خاص به دانشجویان متاهل، آنهم به صورت نصفه و نیمه عملا در بایگانی مسئولان خاک می خورد.

حرف، مغایر با عمل!
اما چرا زوج ها تمایلی به فرزند آوری ندارند؟ سوالی که «رها امیری زاده»، جمعیت‌شناس در گفت و گو با «همدلی» در خصوص چرایی آن می گوید: در جامعه مدرن به ویژه در شهرها، سبک زندگی تغییر یافته و این سبک، تمایل به ازدواج و فرزندآوری را دچار مشکل کرده و در نتیجه آن، بُعد خانوار کوچک شده است. برای مثال با خانواده‌هایی با یک یا دو فرزند روبه‌رو هستیم که این وضع کاهش ارتباطات اجتماعی را به دنبال داشته است.
وی می افزاید: از طرفی با توجه به شرایط اقتصادی که زوجین به سختی زندگی روزمره را می‌گذرانند، آن‌ها از فرزندآوری و متحمل‌شدن هزینه‌های نگهداری فرزند خودداری می‌کنند. حتی اگر این افراد دارای مسکن یا اشتغال باشند، باز شرایط دشوار اقتصادی به مانعی برای آنها برای فرزندآوری تبدیل شده است.

قانون فرزند آوری مقدم برچند قلو زایی
دکتر جواد درویش(جامعه شناس) در مورد بازه زمانی احتمالی مورد نیاز برای اجرای طرح فرزند آوری می گوید: بخواهیم یا نخواهیم، هم اکنون خانواده‌ها در ذهن‌شان درباره امنیت اقتصادی دلواپس هستند و خیالشان از امنیت فرهنگی و آموزشی و اجتماعی نسل‌های بعد راحت نیست؛ با این همه در نسل جدید، شعار «فرزند کمتر، زندگی بهتر» کمرنگ‌تر شده. جوانان دهه  ۵۰ و ۶۰ به دلیل تجربه انقلاب و جنگ، نگرانی بیشتری برای بچه‌دار شدن داشتند، اما دهه هفتادی‌ها راحت ترند. از سویی معتقدم بحث فرزندآوری بحث فرهنگی است. حالا اینکه ما بخواهیم برای چند قلو زایی تبلیغ کنیم، بعید است که نتیجه ای در بر داشته باشد مگر آنکه در عمل حمایت هایی بسیار بیشتر از اینها به این خانواده ها بشود.
وی می افزاید: سال ۹۹ نرخ رشد جمعیت کشور به ۶ تا ۷ دهم درصد رسید که این پایین‌ترین نرخ رشدی است که ایران در طول تاریخ به خود دیده و به زودی به نرخ رشد صفر درصد خواهیم رسید که احتمالاً بین ده تا ۱۵ سال دیگر طول خواهد کشید. در حال حاضر نرخ باروری ایران به ۱،۶ دهم فرزند (حدود یک و نیم فرزند) به ازای یک زن رسیده و رکوردی بی سابقه در طول تاریخ ایران به شمار می‌آید. ضمن آنکه در نرخ باروری ۱،۵ درصد جمعیت بالای ۶۰ درصد را تجربه می‌کند، (یعنی از هر ده ایرانی یک ایرانی)؛ در یک بازه ۲۵ تا ۳۰ سال آینده سالمندی کشور از ده درصد به سه برابر افزایش می‌یابد و به حدود ۳۰ درصد خواهد رسید.
درویش با ذکر اینکه تعداد تولدها در کشور به حدود یک میلیون تولد در سال رسیده و این رکوردی حداقلی و نگران کننده است گفت: اگر فرصت باقیمانده غنیمت شمرده نشود، به یکی از کشورهای بحران زده از منظر جمعیت تبدیل خواهیم شد که دامنه‌های این بحران ساختارهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی کشور را به شدت متأثر می‌سازد.

به کانال صدای مردم در تلگرام بپیوندید
@sedayemardomdotnet