مصرف داروهای سوپرمارکتی در ایران فراوان است
مصرف دارو در ایران بالاست. بسیاری از آمارها و گزارش‌ها نشان می‌دهد که ایرانیان بیش از سه برابر میانگین جهانی و دو برابر میانگین آسیایی‌ها، دارو مصرف می‌کنند. اما با این همه رئیس سازمان غذا و دارو معتقد است: «میانگین مصرف دارو در کشور اندک است و به‌رغم آنچه در رسانه‌ها مطرح می‌شود و حتی شبکه‌های ماهواره‌ای نیز اخیرا به آن پرداخته‌اند، مصرف انواع اقلام دارویی در کشور از میانگین معمول نیز کمتر است، ایران بازاری کوچک‌تر از این حرف‌ها دارد.»
رسول دیناروند پیش از این هم درباره میزان مصرف دارو در کشور در مقایسه با سایر کشورها گفته بود که «بی‌رویه و بالاتر دانستن آمار مصرف دارو در ایران نسبت به سایر کشورها درست نیست». همچنین چندی پیش هم این مقام مسئول مصرف کورتون‌ها و در صدر آنها، دگزامتازون تزریقی در کشور را نابجا و غیرمنطقی دانست. دیناروند در واکنش به مصرف بالای آمپول دگزامتازون در کشور گفت: اگر کورتون‌ها، بجا و منطقی مصرف شوند، داروهای نجات‌بخشی هستند، اما مصرف نابجا و غیرمنطقی آنها، عوارض دارد. او با اعلام اینکه کورتون‌ها در کشورمان بیش از حد مصرف می‌شود، افزود: بالاترین میزان مصرف کورتون‌ها مربوط به دگزامتازون تزریقی است. دیناروند با عنوان این مطلب که شاخص کنترل کورتون‌ها در کشور بر اساس مصرف دگزامتازون تعریف شده است، گفت: بسیاری از اوقات برای حل علامت، کورتون مصرف می‌کنیم، در حالی که نیازی نیست.
مصرف بالای داروهای سوپر مارکتی در کشور
مصرف دارو در کشور حد مشخصی دارد. در واقع تعداد بالای اقلام دارویی در نسخه‌های پزشکان باعث شده تا آمارها از افزایش مصرف سرانه دارو حکایت داشته باشند. یک کارشناس حوزه دارویی در این زمینه گفت: ما در کشور برای تهیه دارو محدودیت‌هایی داریم، به همین دلیل هم باید هر دارویی توسط پزشک در نسخه نوشته شود، وقتی بیماری به پزشک مراجعه می‌کند، جدا از داروهایی که برای بیماری‌اش تجویز می‌شود، از پزشک چند قلم داروی اضافی نیز درخواست کند، این موضوع هم بیشتر به دلیل استفاده از بیمه برای تهیه داروست، بنده سال‌ها در داروخانه‌ها این مورد را در نسخه‌های بیماران از نزدیک دیده‌ام. به گفته محمود هادی‌پور وقتی می‌توان از مصرف بالای دارو در ایران نسبت به سایر کشورها صحبت کرد که وضع مشابه و استاندارد در توزیع دارو وجود داشته باشد. او با بیان اینکه در بسیاری از کشورها برخی اقلام دارویی به راحتی در دسترس مردم است، افزود: در بیشتر کشورها داروهایی همچون آسپرین، مسکن و ویتامین‌ها که مصرف عمومی دارند، به راحتی و بدون نسخه به مردم عرضه می‌شود که در اصطلاح به این اقلام دارو، داروهای سوپرمارکتی می‌گویند، اما در کشور ما این‌گونه نیست. هادی‌پور ادامه داد: در دیگر کشورها مصرف و تهیه برخی اقلام دارویی در آمارهای سرانه مصرف دارو لحاظ نمی‌شود، این در حالی است که در کشور ما یک ورق آسپرین هم در آمارها ثبت می‌شود و به همین دلیل هم گزارش‌ها از مصرف بالای دارو در کشور حکایت دارد. با توجه به این توضیحات می‌توان نتیجه گرفت که نظر مسئولان سازمان غذا و دارو درباره پایین بودن سرانه مصرف دارو مناسب است.
بستری بیماران به‌دلیل مصرف خودسرانه دارو
تحقیقات انجام شده درباره مصرف خودسرانه دارو در کشور نشان می‌دهد، ۱۰ تا ۱۵درصد داروها در ایران بدون مشورت با پزشک مصرف می‌شوند که در این بین، داروهای مسکن و آنتی‌بیوتیک‌ها بیشترین میزان مصرف خودسرانه را تشکیل می‌دهند. از عوارض این پدیده می‌توان به بستری شدن ۱۰ تا ۲۰درصد از بیماران در مراکز درمانی به علت عوارض دارویی اشاره کرد.
مصرف خودسرانه دارو میان باسوادها
نکته قابل تامل این است که طبق بررسی‌های انجام شده خود درمانی در گروه‌های باسواد از گروه‌های بی‌سواد بیشتر است، به علاوه در میان افراد باسواد کسانی که دارای تحصیلات متوسطه بوده‌اند به مراتب بیشتر از کسانی که از تحصیلات عالیه برخوردار بوده‌اند به خود درمانی مبادرت ورزیده‌اند.
وقتی مسکن‌ها مرهم زندگی می‌شود
البته بر اساس گفته کارشناسان علوم رفتاری مشکلات زندگی در دنیای پیشرفته امروز عامل مصرف بی‌رویه دارو در ایران است. داروهایی همچون مسکن‌ها و آرام بخش‌ها در کیف هر فردی دیده می‌شود؛ این امر نشان از پایین بودن امنیت روانی و فشارهای روحی دارد که از طرف اجتماع افراد را تهدید می‌کند. بیماری‌هایی همچون سردرد که در اثر فشارهای روحی زندگی بر افراد جامعه وارد می‌شود، منجر به گرایش افراد به دارو برای تحمل شرایط اجباری زندگی می‌شود. همچنین مشکلاتی همچون ترافیک، ازدحام، مسائل کاری و خانوادگی نفس انسان را به شماره انداخته و برای تسکین این دردها چاره‌ای جز توسل به داروها باقی نمی‌ماند.
۳ داروی پرطرفدار میان ایرانی‌ها
در میان داروهایی که به شکل خودسرانه مصرف می‌شود برخی داروها از اقبال بیشتری برخوردارند. به گفته رسول خضری، عضو پیشین کمیسیون بهداشت مجلس مصرف دارو در ایران با جمعیت ۷۵میلیون نفری از کشور چین با جمعیت نزدیک به دو‌میلیارد نفر قابل مقایسه است. به گفته نماینده مجلس، آنتی بیوتیک‌ها در ایران مشتری فراوان دارد که سبب تاثیر منفی بر کلیه‌ها می‌شود که یکی از مهم‌ترین عوامل آمار بالای نارسایی و پیوند کلیه در ایران نیز مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌هاست. خضری افزود: بعد از آنتی‌بیوتیک‌ها، مولتی ویتامین‌ها و مسکن‌ها در رتبه بعدی مصرف دارو در ایران جای دارند. او ادامه داد: در همه جای دنیا داروهایی که در یک نسخه توسط پزشک نوشته می‌شود به بیش از سه قلم نمی‌رسد، اما در کشور ما در یک نسخه دارویی ۱۰ها قلم دارو دیده می‌شود.
نقش داروخانه‌ها درمصرف خودسرانه دارو
بسیاری از متخصصان حوزه سلامت معتقدند که مصرف خودسرانه دارو عوامل بسیاری دارد که یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین دلایل آن داروخانه‌ها هستند؛ یعنی داروخانه‌ها به سهولت دارو را در اختیار مشتریان خود قرار می‌دهند. فرزاد امینی، داروساز در این زمینه گفت: داروخانه‌ها در مصرف خودسرانه داروها و خود درمانی نقش مهمی دارند، زیرا برخی از داروخانه‌ها به سهولت دچار این تخلف شده و داروها را بدون نسخه در اختیار بیماران قرار می‌دهند. همچنین محمد بهرام‌نژاد، پزشک متخصص به ارائه داروی بدون نسخه اشاره کرد و افزود: داروخانه‌ها نظارت جدی نمی‌شود، همین امر سبب تخلف بسیاری شده است. به گفته او در کشورهای پیشرفته دنیا چنین تخلفاتی در این سطح وسیع دیده نمی‌شود. این پزشک متخصص معتقد است: باید ذائقه دارویی بیمار تغییر یابد، یعنی بیماران باید به سمت مصرف داروهای گیاهی بروند. نژاد بهرام گفت: ما باید در کشور از ظرفیت داروهای گیاهی استفاده کنیم. عرضه خام و نپخته داروها سبب بی‌رغبتی می‌شود. این در حالی است که برخی داروها هم مشمول بیمه نمی‌شوند و از این رو بیمار خود شخصا اقدام به تهیه دارو می‌کند.
سود مصرف خودسرانه دارو در جیب ژرمن‌ها
در کنار مصرف بی‌رویه و عوارضش، ضرر مالی آن به اقتصاد کشور موضوع مهم و قابل توجه دیگری است. مصرف بیش از اندازه دارو سبب واردات بی‌رویه دارو به کشور و افزایش هزینه‌های اقتصادی می‌شود.به گفته این داروساز مصرف بی‌رویه دارو از نظر اقتصادی برای کشور هزینه‌بر است و ایران باید به سمت ساخت داروی ژنریک برود؛ یعنی داروهایی که در کشور تولید و مصرف شوند تا نیاز ما به داروهایی با برندهای خارجی برطرف شود. امینی افزود: دو کشور آلمان و کانادا به‌عنوان غول داروسازی دنیا سازنده داروهای ژنریک هستند و کمتر از هفت‌درصد ازداروهای غیربرند در کشورشان استفاده می‌کنند. او تاکید کرد: در ایران ما بخش اعظمی از یارانه دارو را بابت برندهای خارجی دارویی می‌پردازیم. در کشوری همچون آمریکا با جایگزینی داروهای ژنریک جای برندهای خارجی سالانه میلیاردها دلار صرفه‌جویی اقتصادی صورت می‌گیرد.
