نسخه‌های خطی بقعه‌ی شیخ صفی الدین اردبیلی کجاست؟
آیا می دانید گنجینه کتاب های نفیس بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی در کجا نگهداری می شود؟…
درکتابخانه‌ی ملّی روسیه «سالتیکف شدرین سابق»!
کتابخانه ی ملی روسیه در مسکو یکی از بزرگترین کتابخانه های جهان است که گنجینه عظیمی حدود ۳۴ میلیون کتاب، مجله، روزنامه، نسخه خطی و اسناد و مدارک از سراسر جهان را به ۲۴۷ زبان نگهداری می کند و در اختیار مراجعه‌کنندگان قرار می‌دهد.
از مهمترین مجموعه‌های نفیس این کتابخانه، نسخه‌های خطی بقعه‌ی شیخ صفی اردبیلی است که در سال ۱۸۲۸م/۱۲۴۳ق همزمان با دوره‌ی دوم جنگ‌های دوم ایران و روسیه از سوی پاسکویچ از بقعه‌ی شیخ صفی در اردبیل به روسیه، منتقل گردید.
پیش‌تر باید دانست که ایوان فئودورویچ پاسکویچ در ۱۸۲۵م از سوی نیکلای یکم تزار روسیه، فرماندهی بخشی سپاهیان این کشور را در تازش به قفقاز دوره‌ی دوم جنگ‌های ایران و روس عهده‌دار گردیده بود. وی در ۱۸۲۶م در نزدیکی گنجه شکست سختی به نیروهای زیر فرماندهی عباس میرزا داد. در همان سال پاسکویچ، عباس میرزا را تا چورس عقب راند و خود تا آذربایجان پیشروی کرد و از ارس هم گذشت. در ۱۸۲۷م امپراتور، فرمانده یرمولف را برکنار نمود و اختیاراتِ وی در فرماندهی نیروها را به پاسکویچ سپرد. در پاییز ۱۸۲۷م پاسکویچ سرانجام توانست ایروان را بگشاید. در پی این پیروزی امپراتور روسیه به او نشانِ سن‌گئورگ و لقب کُنت ایروان را اعطا نمود. پاسکویچ سپس مرند را گشود و در اکتبر همان سال بی پایداری چندانی، تبریز را هم فتح کرد. پس از آن در دهخوارقان با عباس میرزا به مذاکره نشست که بی‌نتیجه ماند. در ۱۸۲۸م/۱۲۴۳ه او اردبیل را نیز گشود، در جریان این فتح کتاب‌های نفیس آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی را به سن‌پترزبورگ فرستاد. سرانجام با میانجی گری وزیرمختار انگلیس (مک دونالد) دو طرف در قریه ترکمانچای قراردادی را به منعقد ساختند و جنگ به پایان رسید. البته طبق گفته‌ی خانم اولگا واسیلیوا، رئیس بخش نسخ خطی این کتابخانه‌ی ، بنا بر اسنادی تاریخی که در جلد ششم یا هفتم مجموعه‌ی ارزشمندِ اسناد مربوط به قفقاز (چاپ تفلیس ۱۸۶۶-۱۹۰۴م) منتشر شده است، حکایت از آن دارد، با اینکه این کتب، غنائم جنگی محسوب می شده‌اند، با این حال دولت روسیه تزاری برای ابزار حسن نیّت، در مقابل آن دست نویس‌ها به دولت ایران، طلا پرداخته و آن را داخل پاکتی روی مقبره‌ی شیخ صفی در اردبیل نهاده است!
به هر تقدیر ۱۶۶ نسخه نفیس ارسالی از اردبیل به روسیه، سرانجام در کتابخانه‌ی عمومی سلطنتی (سالتیکف) آرام گرفتند و آقای دارن، اندکی بعد آنها را در سال ۱۸۵۲م به زبان فرانسوی فهرست نموده و منتشر ساخت؛ نشانه‌ی در این فهرست، اشاره به نسخه‌های نفیس <اردبیل> است؛
گفتنی است پس از آن برای نسخه‌های خطی شرقی و اسناد این کتابخانه فهرست‌های متعددی نیز نوشته شد که زنده یاد اولگ آکیموشکین، گزارشی از آنها، تا سال ۱۹۹۲م منتشر ساخته است. (هدایتی)
فرقه دموکرات آذربایجان- مژگان صیامی (اردبیل)
