رؤیای تحقق‌ناپذیر ترامپ در مذاکرات «کره»
بعد از اینکه در آستانه المپیک زمستانی سئول رهبر کره‌شمالی، «کیم جونگ اون»، با پیام صلح و اعزام هیئت بلندپایه به مراسم افتتاحیه این بازی‌ها روند متفاوتی را در چارچوب بحران شبه‌جزیره کره در پیش گرفت، جهان با صورت‌بندی جدیدی روبه‌رو شد که قبل از آن هیچ تصوری از آن نداشت.
این اقدام رهبر کره‌شمالی که با استقبال همتایان وی در کره‌جنوبی و آمریکا مواجه شد، موجب شد دامنه تنش‌ها درباره این بحران فروکش کند و طنین آن در واشنگتن که امروز به‌شدت دنبال اثبات ناکارآمدی «برجام» به‌عنوان بزرگ‌ترین میراث «باراک اوباما»، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکاست، به صورت بسیار خوش‌بینانه به گوش برسد. تعجیل و شوق «دونالد ترامپ» از این موضوع که تصور می‌کرد این اقدام پیونگ‌یانگ ناشی از اعمال فشارهای دولت وی بر کره‌شمالی است، موجب شد تا یک امر سیاسی و تصمیم کلان ژئوپلیتیک از طرف دشمن خود را یک عقب‌نشینی استراتژیک محسوب کند. اما در آن سوی ماجرا واقعیت چیز دیگری بود و آقای کیم تحت دکترین سیاست خارجی دولت خود در شرایطی که در حوزه اتمی و موشکی به نقطه بازدارندگی و مصونیت نسبی در حوزه امنیت ملی رسیده بود، دعوت حریف خود را برای بازی در زمین خود نوعی از برون‌رفت از بحران و خلع‌سلاح سیاسی-تبلیغاتی آنان لحاظ کرده بود. سراسیمگی و تمایل ترامپ برای جوش‌دادن معامله هسته‌ای با کره‌شمالی بدون اینکه به هدف ذاتی کیم جونگ اون توجه کند، راه را برای تثبیت و مشروعیت‌بخشی به ابتکار عمل پیونگ‌یانگ باز کرد. دیدار مخفیانه و مذاکرات پشت پرده «مایک پمپئو»، رئیس پیشین سازمان «سی‌آی‌ای» و وزیر امور خارجه پیشنهادی ترامپ، با رهبر کره‌شمالی در پیونگ‌یانگ، دقیقا ناشی از همین اشتیاق بالای ترامپ برای معامله با کیم جونگ اون بوده است. درحالی‌که آمریکا مشتاقانه درگیر مناسبات جدید با کره‌شمالی بود، رهبر کره‌شمالی با سفر به چین و هماهنگی با بزرگ‌ترین حامی بین‌المللی خود نشان داد که این ابتکار عمل سیاسی با اطلاع کامل پکن انجام شده و اینکه رهبران چین در بدترین دوره تقابل خود موسوم به «جنگ تجاری» با آمریکا بیش از آنچه یک میانجی بی‌طرف در خدمت واشنگتن بوده باشند، از این وضعیت در چارچوب یک بازی بزرگ بین‌المللی استفاده می‌کنند. تعلیق آزمایشات موشکی و هسته‌ای در کره‌شمالی در همین چارچوب رسیدن پیونگ‌یانگ به نقطه غیرقابل بازگشت از چرخه کامل دفاع استراتژیک خود می‌گذرد و هرگز به مفهوم برچیدن میراث اتمی و موشکی خود بدون تضمین امنیتی و صلح پایدار نخواهد بود.
ترامپ هیجان‌زده در توییت‌های شبانه خود می‌گوید: «اکنون شانس زیادی وجود دارد که کیم جونگ اون کار درست را برای مردم خود و بشریت انجام دهد… آقای کیم مشتاق ملاقات با من است و من نیز مشتاقم که با وی دیدار کنم». این در حالی بود که بلافاصله در جواب این توییت ترامپ، رهبر کره‌شمالی در دیدار با «شی جین پینگ»، رئیس‌جمهوری چین، اظهار کرد: «موضوع غیراتمی‌شدن شبه‌جزیره کره می‌تواند حل‌وفصل شود به این شرط که پاسخ کره‌جنوبی و ایالات متحده به تلاش‌های ما همراه با حسن‌نیت باشد و در جریان اقدامات مترقی و هماهنگ برای تحقق صلح، فضای آرامش و ثبات در منطقه برقرار باشد». با توجه به تجربه قبلی در شکست توافق مذاکرات شش‌جانبه در دوره ریاست‌جمهوری «بیل کلینتون» رهبران کره‌شمالی به‌خوبی می‌دانند که هرگز نمی‌توانند به واشنگتن اعتماد کرده و بدون تضمین‌های غیرقابل نقض نسبت به موقعیت ویژه امروز خود عقب‌نشینی کنند.
بعد از یک دوره اظهارات بسیار اشتیاق‌آمیز از طرف ترامپ و اظهارات بسیار سطحی بعضی از سیاست‌مداران و کارشناسان غربی درباره تصمیم کیم جونگ اون، هم‌اکنون تا حدودی منطق بر تحلیل رخدادهای جاری تحمیل شده و بسیاری از همین افراد و ازجمله ترامپ با احتیاط بیشتری سخن می‌گویند. حتی تصور اینکه پیونگ‌یانگ بدون رسیدن به پیمان صلح نهایی، دستیابی به تضمین امنیت ملی، خلع‌سلاح هسته‌ای در شبه‌جزیره کره، پایان‌بخشیدن به مانورهای مشترک تهاجمی واشنگتن با سئول و توکیو و همچنین برچیدن تمام تحریم‌های اعمال‌شده دست به خلع‌سلاح هسته‌ای خود بزند، یک ساده‌انگاری محض خواهد بود. تا همین جای کار رهبران پیونگ‌یانگ به بعضی از اهداف خود رسیده‌اند و با فعال‌کردن مکانیسم مذاکرات و روابط با همسایه جنوبی خود در درون اتحاد جنگی رقیب شکاف ایجاد کرده و افکار عمومی کره‌جنوبی را تحت‌تأثیر قرار داده‌اند. بازی زیرکانه کیم جوان و درواقع حزب حاکم بر ساختار سیاسی کره‌شمالی، هم‌اکنون بعد از اظهارات ترامپ و سیاست‌مداران آمریکایی و هم‌پیمانان واشنگتن در استقبال از این ایده و ابتکار عمل راهی را به‌غیر از مذاکره در مقابل واشنگتن قرار نمی‌دهد. در چنین وضعیتی که به‌تدریج خوش‌بینی‌های اولیه جای خود را به اظهارات محتاطانه می‌دهد، ترامپ در روز یکشنبه ۲۲ آوریل می‌گوید «ما هنوز برای نتیجه‌گیری درباره کره‌شمالی راه درازی در پیش داریم، شاید مسائل حل شوند، شاید هم نشوند». بدون تردید حل‌وفصل بحران کره به آن سادگی نخواهد بود که در تصور ترامپ می‌گذرد و این مکانیسم بسیار پیچیده و همراه با بده‌بستان‌های قابل‌توجه از هر دو طرف است. تنها الگویی که برای چنین معامله‌ای برای طرف آمریکایی در بهترین شکل آن وجود دارد، همان پیمان «برجام» درباره پرونده هسته‌ای ایران است که اتفاقا رئیس‌جمهوری آمریکا به‌شدت منتقد آن بوده و خواستار خروج از آن است که به همین دلیل نباید از هم‌اکنون نسبت به مذاکرات اتمی کره خیلی خوش‌بین بود.
تهدید و تقدیر
همزمان با تهدید دوباره کره‌شمالی از سوی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده، خبرگزاری دولتی کره‌شمالی روز گذشته نشست میان پیونگ‌یانگ و سئول را نقطه عطفی برای شبه‌جزیره کره دانست. یک روز پس از دیدار تاریخی رهبران کره‌شمالی و جنوبی که با استقبال بسیاری از کشورهای تأثیرگذار منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای روبه‌رو شد و توافق دو کره برای خلع سلاح هسته‌ای در این شبه‌جزیره را به دنبال داشت، دونالد ترامپ اعلام کرد که فشار بر پیونگ‌یانگ را ادامه خواهد داد. با‌این‌حال رئیس‌جمهوری آمریکا ابراز امیدواری کرد که یک روز مردم هر دو کره در این شبه‌جزیره آزاد از تسلیحات هسته‌ای کنار یکدیگر زندگی کنند. این در حالی است که توافق اخیر در رسانه رسمی کره‌شمالی هم بازخورد مفصلی داشت. روز گذشته خبرگزاری کی‌سی‌ان‌ای کره‌شمالی بیانیه مشترک کیم جونگ اون، رهبر کره‌شمالی و مون جائه این، رئیس‌جمهوری کره‌جنوبی را که جمعه پس از اولین نشست میان دو کره پس از هفت دهه اعلام شد، به‌صورت مجزا منتشر کرد. کیم جونگ اون و مون جائه این به همکاری برای تحقق «خلع سلاح هسته‌ای کامل» شبه‌جزیره کره متعهد شدند و روی هدف مشترک شبه‌جزیره «عاری از اتم» موافقت کردند. کی‌سی‌ان‌ای گزارش داد: در جریان مذاکرات، طرفین تبادل دیدگاه ویژه و نرمی درباره دغدغه‌های دوجانبه شامل مسائل ارتقای روابط دو کره، تضمین صلح در شبه‌جزیره کره و خلع سلاح شبه‌جزیره کره داشتند. رهبر ۳۴ساله کره‌شمالی که در رأس یک هیئت بزرگ و در تشریفات مفصلی با قدم‌گذاشتن در خاک کره‌جنوبی از حسن نیت خود برای پایان بخشیدن به بحران شبه‌جزیره خبر داد، پس از یک روز گفت‌وگوی رودررو با همتای جنوبی خودش در حالی به پیونگ‌یانگ بازگشت که اظهارات بسیار امیدوارکننده او در صدر اخبار جهان قرار گرفته است. یک روز پس از نشست میان کیم و مون، رسانه کره‌جنوبی تصاویری از لحظات حساس برخورد دو رهبر را مجددا پخش کرد و روزنامه اصلی دولتی کره‌شمالی هم چندین صفحه به تصاویر این نشست اختصاص داد. در بحث پوشش رسانه‌ای نشست، رسانه دولتی کره‌شمالی به ندرت به گفت‌وگوها روی خلع سلاح هسته‌ای اشاره کرد و بیشتر روی صلح، سعادت و اتحاد کره متمرکز بود.
اردشیر زارعی‌قنواتی
