همه برندگان اجلاس اوپک
نفت و همکاری‌های نفتی ایران و عربستان، تجربه و فرصت خوبی است که دو کشور می‌توانند با ایجاد حس و نفع مشترک، دیگر مشکلات و چالش‌های سیاسی و امنیتی خود را حل‌وفصل کنند.
وزیران نفت و انرژی کشورهای عمده تولیدکننده نفت در اجلاس ۱۷۴ اوپک، پس از سه روز مذاکره سخت، پیچیده و فشرده، سرانجام با رسیدن به توافق به پایان رسید. توافقی که در آن همه حاضران احساس برد داشتند. احساسی که بیش از هر چیزی بر حفظ توافق تثبیت سقف تولید نفت استوار بود. اهمیت اجلاس ۱۷۴ اوپک را با این شاخص می‌توان بیان کرد که برخلاف نشست‌های قبلی، وزیران نفت عضو و غیرعضو اوپک سه روز برای رسیدن به توافق و جلوگیری از گسستن توافقی که دو سال پیش کشورهای تولیدکننده نفت به آن دست پیدا کرده بودند، مذاکره و رایزنی کردند؛ بنابراین آنچه در اجلاس اخیر اوپک اهمیت داشت، تداوم توافق و سیاست هماهنگ کشورهای تولیدکننده نفت و حراست از روند همکاری شکل‌گرفته میان کشورهای نفتی عضو و غیرعضو اوپک بود که به‌سختی و پس از فرازوفرودهای بسیار در اواخر سال ۲۰۱۶ به آن رسیده بودند و زمینه تقویت جایگاه کشورهای تولیدکننده نفت در بازارهای جهانی، احیای اوپک و تحقق هدف نهایی و مشترک همه کشورهای نفتی یعنی بهبود و تعادل قیمت نفت در بازارهای جهانی را فراهم کردند؛ بنابراین می‌توان گفت کشورهای حاضر در اجلاس ۱۷۴ اوپک به‌ویژه کشورهای بزرگ و تعیین‌کننده، با وجود همه مشکلات و چالش‌های سیاسی فی‌مابین و تلاش برای تحقق اهداف سیاسی و تقابلی خود در قبال دیگر کشورهای عضو، در نهایت نفع و هدف مشترک یعنی حفظ انسجام، هماهنگی و وحدت میان کشورهای تولیدکننده نفت را بر اهداف سیاسی یک‌جانبه و چندجانبه مقدم شمردند و به لزوم اتخاذ تصمیم واحد برای القای پیامی روشن به بازارهای جهانی از یک سو و قدرت‌های بزرگی مانند آمریکا که قصد تضعیف اوپک و ازبین‌بردن روند اتحاد و هماهنگی میان کشورهای نفتی عضو و غیرعضو اوپک را داشتند از سوی دیگر رسیدند.
توافق دیروز اعضای اوپک و غیرعضو اوپک به نوعی تأکید و تقویت توافق تثبیت تولید نفت بود، آنجا که کشورهای حاضر تأکید کردند رقم کاهش یک‌میلیون‌و ۸۰۰ هزار بشکه مورد توافق رعایت شود و میزان کاهش بیش‌از‌حد که در حدود یک میلیون بشکه پیش‌بینی می‌شود، در بازار جبران شود. با این تصمیم هم توافق ۲۰۱۶ حفظ شد و هم یک میلیون بشکه نفتی که بیش از حد معین کاهش یافته و مورد تأکید برخی کشورها مانند روسیه و عربستان بود، محقق شد.چنان‌که در سطور گذشته بیان شد، این توافق به‌راحتی به دست نیامد. مذاکرات سخت، پیچیده و فشرده بزرگان نفتی در وین در سه روز، این توافق برد- برد را برای اعضا به همراه داشت، اما شاه‌کلید و نشست سرنوشت‌ساز که این مهم را رقم زد، دیدار وزیران نفت ایران و عربستان ساعتی قبل از آغاز اجلاس رسمی وزیران نفت اوپک بود. ظاهرا تاریخ دوباره برای اوپک و این دو کشور و تقریبا یک‌سال‌و نیم پس از توافق ۲۰۱۶ تکرار شد و ایران و عربستان در شرایطی که بدترین شرایط مناسبات سیاسی را در طول چند دهه اخیر تجربه می‌کنند، در موضوع و منفعت مشترکی به نام نفت به توافق می‌رسند. عربستان به تبعیت از سیاست‌های خصمانه چندساله اخیر خود، قصد همراهی با تحریم‌های آمریکا علیه ایران و اثربخشی آن را داشته و دارد. این کشور در نظر داشت شرایط را در اجلاس اوپک به سمتی ببرد که وضعیت تولید و عرضه نفت در بازارهای جهانی در ماه‌های آینده، از طریق کمک به جایگزینی نفت تحریمی ایران، متعادل باقی ماند. در مقابل ایران می‌کوشید از اهرم توافق ۲۰۱۶ و با تلاش برای حفظ آن، مانع از اجرای راحت تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران شود. برخلاف دوره قبلی تحریم، ایران قصد داشت در نهایت بهره‌برداری را از ابزارهای دیپلماتیک و فرصت‌های بین‌المللی خود از جمله اوپک داشته باشد و به کمک اوپک مانع از تکرار تجربه تلخ تحریم‌های گذشته شود که در آن اوپک نقش منفعل و چه‌بسا منفی علیه ایران داشت. به نظر می‌رسد این هم اتفاق افتاد و ایران در پناه دیپلماسی انرژی در نهایت از این اجلاس بهره برد؛ اما این همه دستاورد نیست، بلکه چنانچه قبلا نیز بارها این نگارنده بر آن تأکید کرده، نفت و همکاری‌های نفتی ایران و عربستان، تجربه و فرصت خوبی است که دو کشور می‌توانند با ایجاد حس و نفع مشترک، دیگر مشکلات و چالش‌های سیاسی و امنیتی خود را حل‌وفصل کنند. فرصت ایجادشده در موضوع همکاری نفتی ایران و عربستان باید به حوزه‌های دیگر نیز تسری یابد. در این راستا پیشنهاد می‌شود نهایت بهره‌برداری از دیپلماسی نفتی برای این مهم صورت گیرد. نهایت اینکه نشست ۱۷۴ اوپک جدای از اینکه بار دیگر توان دیپلماسی انرژی کشور را نشان داد، ثابت کرد که چگونه می‌توان با تعامل و گفت‌وگو به جایی رسید که همه به منفعت مشترک بیندیشند.
شرق – علیرضا سلطانی
