گرفتار در برزخ آبی
این روزها تصاویر بسیاری از تجمع مردم در شهرهای مختلف در اعتراض به جیره‌بندی یا کمبود آب در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود. با فرا رسیدن تابستان، عطش این سرزمین نیز بیشتر شده است… در تابستان ۹۷ پیش بینی می کنیم ۳۳۴ شهر در تنش آبی قرار گیرندکه جمعیتی بالغ بر ۳۴ و نیم میلیون نفر را شامل می شود.
به‌گفته رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی، در ۹ ماه گذشته، کل کشور ۱۶۳.۷ میلی‌متر بارش دریافت کرده است. لازم به ذکر است، در مدت مشابه سال گذشته ۲۰۸ میلی‌متر میزان بارش کشور بوده، بنابراین امسال نسبت به سال قبل ۲۱ درصد کاهش بارش داشته‌ایم.
شاهین پاکروح، معاون راهبردی و نظارت بر بهره برداری آبفای کشور نیز از کاهش ۴۰ درصد بارش در سال آبی نسبت به سال گذشته خبر داده است. او در مصاحبه‌ای گفته است:« ۱۵۱ میلیارد متر مکعب کاهش روان آب داریم که در طول ۵۰سال اخیر بی‌سابقه بوده است. سال آبی ۸۷ -۸۶ بدترین سال آبی در درازمدت ۵۰ سال اخیر بوده که میانگین بارش را اگر ۲۵۰ میلی متر در نظر بگیریم، در این سال آبی بارش ۱۴۶ میلی متر ثبت شده است و اگر این رقم بارش را با میزان بارش امسال مقایسه کنیم، سرجمع ۱۲۰ میلی متر بارش گزارش شده که براین اساس امسال کم بارش ترین سال آبی نسبت به درازمدت شناخته می‌شود. در تابستان ۹۷ پیش‌بینی می‌کنیم ۳۳۴شهر در تنش آبی قرار گیرندکه جمعیتی بالغ بر ۳۴ و نیم میلیون نفر را شامل می‌شود( تنش آبی یعنی مصرف آب در ساعات پیک بیشتر از تولید آب باشد، به عبارتی دیگر تولید از تقاضا کمتر شود) . براین اساس ۱۶۵ شهر در سطح زرد یعنی شهرهایی که میزان تولید آب ۱۰درصد کمتر از تقاضاست ۵/۳۰ درصد جمعیت شهری و ۶۲ شهر در سطح نارنجی قراردارند که ۱۹.۷ درصد جمعیت شهری را شامل می‌شود که میزان تولید آب بین ۱۰ تا ۲۰ درصد کمتر از تقاضاست و ۱۰۷شهر در وضعیت قرمز قرار دارند که ۴۹ و هشت دهم درصد شامل می‌شود و دارای تنش شدید آبی هستند و میزان تقاضا بیش از ۲۰درصد تولید آب است.خشکسالی در کشور ما یک پدیده نیست بلکه یک واقعیت است چون در اغلب سال‌های آبی با خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کنیم و بارش سال به سال کمتر می‌شود.ذخیره برف نسبت به پارسال به یک پنجم رسیده، یعنی امسال حدود ۷۸ درصد ذخیره برف نسبت به پارسال کمتر است که این موضوع باعث می‌شود در تابستان ذخیره آب کمتری داشته باشیم».
معاون راهبردی و نظارت بر بهره برداری آبفای کشور با اشاره به اینکه در بسیاری از استان‌ها با خشکسالی مواجه هستیم، افزود:« از ۵۵ سد در حال بهره برداری برای تامین آب شرب کشور، بسیاری از آن‌ها با کاهش چشمگیر ذخیره آب مواجه هستند؛ به طور مثال سد استقلال ۱۱ درصد آب دارد، سد درودزن۳۷ درصد آب دارد که این سد آب بخشی از شیراز و دو شهر دیگر را تامین می‌کند، سد دوستی که برای تامین آب شرب مشهد در نظر گرفته شده، ۲۱ درصد پر است و سد زاینده رود شرایط فوق‌العاده خشکی را تجربه می‌کند و۱۳درصد این سد پر است.در کل استان‌هایی که در دو حوضه آبریز فلات مرکزی و خلیج فارس و دریای عمان قرار دارند، دچار خشکسالی شدید هستند و استان‌های اصفهان، کرمان، فارس، خراسان رضوی وسیستان و بلوچستان حدود ۷۰درصد کاهش بارش را تجربه می کنند».
تنش آبی در نیمی از کشور
خشکسالی در حال حاضر نیمی از کشور را در بر گرفته است و زندگی بیش از ۳۷ میلیون ایرانی را تهدید می‌کند؛ تهدیدی که مسئولان آن را جدی نگرفته‌اند. این آمار و هشدارها را نه‌تنها کارشناسان و فعالان حوزه محیط‌زیست اعلام می‌کنند بلکه مسئولان وزارت نیرو نیز به این مساله اعتراف کرده‌اند. سدهایی که مسئولان روزگاری تصور می‌کردند معجزه‌ای برای دوران خشکسالی باشند و مهم‌ترین دلیل احداث آن‌ها مدیریت منابع آبی کشور بود، هم‌اکنون خالی هستند.
به‌گفته مدیر دفتر حفاظت و بهره برداری از منابع آب سازمان آب و برق خوزستان، در حال حاضر آب مفید پشت سدهای استان ۲۰ درصد ظرفیت این سدهاست و در واقع ۸۰ درصد ظرفیت آن‌ها خالی است.معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای اصفهان گفته است:« شرایط خشکسالی و کاهش شدید منابع آبی در استان اصفهان در ۵۰سال اخیر بی‌سابقه بوده و میزان آب ذخیره شده در سد زاینده‌رود ۱۴۴میلیون متر مکعب و حدود ۱۰ درصد از حجم این مخزن است».
امنیت آبی در مخاطره
«بحران تامین آب» براساس آمار مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری، یکی از سه چالش پیش‌روی ایران در سال ۹۶ بوده است. طبق استاندارهای جهانی، هر کشوری که بیش از ۴۰ درصد منابع آب تجدید شونده را استفاده کند، وارد بحران آب می‌شود؛ در حالی که ایران حدود ۷۲ درصد از منابع آب تجدید شونده خود را مورد استفاده قرار داده است.
در قوانین و برنامه چهارم و پنجم توسعه، حکم شده که وزارت نیرو باید میزان آب از دست رفته در آب‌های زیرزمینی را تا حداکثر ۲۵ درصد احیا کندو بازگرداند اما عزم و اراده‌ای برای احیای منابع آبی در این وزارتخانه وجود ندارد.
به‌گفته قائم مقام وزیر نیرو، ۱۲کلانشهر کشور با کمبود ۱۲۵ میلیون متر مکعب آب روبه‌رو هستند. در حال حاضر سه سد واقع در استان‌های اصفهان، فارس و خراسان رضوی، وضعیت بحرانی دارند؛ به‌گونه‌ای که در سال آبی جاری، ورودی آب سد زاینده رود در استان اصفهان با کاهش ۵۰ درصدی و سدهای درودزن در فارس و سد دوستی در خراسان رضوی با کاهش ۲۵ درصدی روبه‌رو هستند.بر اساس لیست منتشر شده بخش‌هایی از استان‌های اردبیل، اصفهان، البرز، ایلام، بوشهر، تهران، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، خوزستان، فارس، قزوین، قم، کرمانشاه، لرستان، مرکزی، همدان و یزد، دچار خشکسالی شدید تا بسیارشدید هستند. به‌گزارش ناسا، ایران سه دهه خشکسالی شدید را پیش‌رو دارد. براساس آمار سازمان محیط زیست، سالانه بیش از ۹۰درصد از منابع آبی کشور مصرف می‌شود که از این میزان تنها ۴۰درصد جایگزین خواهد شد. خشکسالی ایران در چند دهه اخیر پیامد مدیریتی اشتباه بر منابع آبی کشور بوده است؛مدیریتی که همچنان به همان شیوه گذشته ادامه دارد. بحران در مدیریت منابع آبی کشور علاوه‌بر فجایع زیست محیطی به امنیت ملی کشور و رابطه بین اقوام ایرانی خسارت‌های بزرگی وارد کرده است. سال گذشته شاهد اتفاق‌های ناخوشایندی در این‌باره بودیم. کشاورزانی که به‌دلیل بحران آبی، خشکسالی، فقر و وضعیت بد معیشتی به‌ستوه آمده و دست به دامن خشونت و درگیری برای رهایی از خشکسالی شدند. مساله‌ای که می‌تواند امنیت ملی ایران را به مخاطره بیندازد.
قانون- نجمه جمشید‌ی
