یادمانی برای مردی که رئالیستی تمام‌عیار بود؛ چرا نوشته‌هایت را سوزاندی؟

اکثر داستان‌های او حکایت فرودستانی است که اسیر خرافه و مذهب خودشانند. او را رئالیستی تمام عیار می دانند چون درد و رنج و زخم و چرک طبقه فرو دست را بدون تلاشی برای درمان آن یا تبدیل کردن شخص خودش به پیشوایی فکری با نگاهی واقع بینانه بیان می کرد.

راه می رفت و تمام مدت گریه می کرد و مرتب می‌گفت «قدسی، آیا ممکن است که من یک بار دیگر ایران را ببینم؟» این جملات را قدسی همسرش گفته بود اما صادق هیچ وقت دوباره ایران را ندید. امروز سیزدهم تیرماه سالمرگ نویسنده ای نام آشناست که سال ۱۳۷۷در هشتاد و ودوسالگی دور از وطن جان داد. او میراث صادق هدایت را به ارث برده بود و اولین مجموعه داستان‌هایش «خیمه شب بازی» آغاز راهی شد برای حضور در ادبیات نوین ایران. بیشتر شخصیت های داستان هایش مردم زحمتکش و ستمدیده جامعه بودند. کودکی‌اش را در بوشهر گذراند. آقا محمد اسماعیل، تاجر پرنفوذی بود و مادرش رقیه سلطان نام داشت. بعد از اینکه پدرش با زنی شیرازی ازدواج مجدد کرد، برای زندگی به همانجا رفت و صادق و مادرش در بندر بوشهر ماندند.
اکثر داستان‌های او حکایت فرودستانی است که اسیر خرافه و مذهب خودشانند. او را رئالیستی تمام عیار می دانند چون درد و رنج و زخم و چرک طبقه فرو دست را بدون تلاشی برای درمان آن یا تبدیل کردن شخص خودش به پیشوایی فکری با نگاهی واقع بینانه بیان می کرد. او در جوانی در سال ۱۳۱۶ به استخدام وزارت فرهنگ درآمد. خیمه شب بازی را سال ۲۴ منتشر کرد. «انتری که لوطی اش مرده بود» نام اثر دیگری از او شامل دو داستان و یک نمایشنامه بود که سال ۲۸به چاپ رسید. «تنگسیر» (۱۳۴۲) و «سنگ صبور» (۱۳۴۵) نام دو رمان اوست که در رساندن چوبک به شهرت تاثیر زیادی داشت. تا امروز تنگسیر به ۱۸ زبان ترجمه شده و امیر نادری، فیلمساز ایرانی، در سال ۱۳۵۲ بر اساس آن فیلمی به همین نام ساخته‌است. «چراغ آخر» (مجموعه هشت داستان کوتاه)، «روز اول قبر» (مجموعه ده داستان کوتاه) نام دیگر آثار صادق چوبک‌اند. قصه معروف «پینوکیو» با نام «آدمک چوبی» وشعر «غُراب» اثر «ادگار آلن پو» از ترجمه های اوست. در نوشته های چوبک هر شخصیت به زبان خودش و متناسب با فرهنگ و خانواده و سن و سالی که دارد، حرف می زند؛«کودک، کودکانه می‌اندیشد و کودکانه هم حرف می‌زند، زن زنانه فکر می‌کند و زنانه هم حرف می‌زند» همین نگاه در نگارش باعث مسی شود شخصیت پردازی موفقی شکل بگیرد و منطبق بر بستر داستانی، به داستان زیبایی بدهد. وی در توصیف واقعیت‌های زندگی نیز وسواس زیادی داشت و این نیز از ویژگی‌های آثار وی است. بالاخره در سال ۵۳خودش را از وزارت نفت بازنشسته کرد به انگلستان رفت و بعد از آن راهی آمریکا شد. او در اواخر عمر بینایی اش را از دست داد و سرانجام ۱۳ تیر ۱۳۷۷، در برکلی آمریکا از دنیا رفت. بنا به وصیتی که خودش کرده بود نوشته های منتشر نشده اش را سوزاندند و جسدش را به آتش سپردند.

‬ همدلی – علی نامجو