سهراب شهید ثالث؛ آغازگر موج نو در سینمای ایران

سهراب شهید ثالث کارگردان صاحب سبک و به نام سینمای ایران و از بنیانگذاران کانون سینماگران پیشرو بود. فیلم های سینمایی شهید ثالث راهگشای حضور سینمای ایران در جشنواره های معتبر جهانی شد. بخش عمده ای از حیثیت و اعتبار سینمای ایران مدیون راهی است که شهید ثالث شروع کرد.

دهم تیرماه مصادف است با سالگرد درگذشت سهراب شهید ثالث کارگردان صاحب سبک و به نام سینمای ایران که درست سه روز پس از پنجاه و چهارمین سالگرد تولدش، در شیکاگو درگذشت.

سهراب شهید ثالث (۷ تیر ۱۳۲۲ – ۱۰ تیر ۱۳۷۷) فیلمساز ایرانی، به عنوان یکی از آغازگران موج نو در سینمای ایران شناخته می‌شود. فیلم‌های او مانند طبیعت بی‌جان، یک اتفاق ساده و در غربت برنده جایزه‌های بین‌المللی شده‌اند.

او فعالیت در سینما را از سال ۱۳۴۵ با ساخت فیلم کوتاهی به نام «آیا» آغاز کرد. در فاصله سال‌های ۱۳۴۳ تا ۱۳۴۶ تحصیلات عالی خود را در مدرسه پروفسور کراوس وین در رشته سینما آغاز کرد و در فرانسه ادامه داد. در بازگشت به ایران، در وزارت فرهنگ و هنر مشغول به کار شد و فیلم مستند ساخت. وی کارش را به عنوان مترجم و نویسنده سینما بین سال‌های ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۴ ادامه داد. در سال ۱۳۵۵ به دنبال درخشش فیلم‌های اول و دومش (یک اتفاق ساده (۱۳۵۲) و طبیعت بی‌جان (۱۳۵۴) در آلمان به آن‌جا مهاجرت کرد.

شهید ثالث بدون رعایت خواسته های مدیران وزارت فرهنگ و هنر که خواهان نشان دادن ترقیات ایران بودند، چندین فیلم کوتاه و مستند برخلاف منظور آنها ساخت.

خودش گفته است: “در وزارت فرهنگ و هنر ۲۲ فیلم کوتاه در عرض سه سال ساختم؛ فیلم هایی که زیر هیچکدام را اسم نمی گذاشتیم، چون درباره نقاشی، راجع به شهر مهاباد و چندین موضوع دیگر بود.”

درسال ۱۳۵۱ او فیلم کوتاهی به نام سیاه و سفید برای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ساخت.

این فیلم در۱۹۷۳ برنده جایزه ویژه جشنواره لس آنجلس و جایزه ویژه جشنواره سانفرانسسیکو شد.

شهیدثالث نخستین فیلم بلندش، یک اتفاق ساده را در ۱۳۵۲ ساخت که به رغم استقبال سرد و مخالفت های مسئولان، برنده جایزه بهترین کارگردانی از دومین جشنواره فیلم تهران شد.

فیلم بعدی او طبیعت بی جان جایزه خرس نقره ای جشنواره فیلم برلین را به عنوان بهترین کارگردان برای او به ارمغان آورد .

او از بنیانگذاران کانون سینماگران پیشرو بود.شهید ثالث در ۱۳۵۵ به آلمان مهاجرت کرد و در آنجا چندین فیلم سینمایی و مستند ساخت.

فیلم های سینمایی شهید ثالث راهگشای حضور سینمای ایران در جشنواره های معتبر جهانی شد. آیدین آغداشلو که دوستی دیرینه ای با شهید ثالث داشت در مراسم یادبود او در خانه هنرمندان گفت:” سهراب مردم گریزی بود که مردم را دوست داشت. او می دانست کجا ایستاده و چه می کند. او از شعار، سانتی مانتالیسم و احساسات گرایی نفرت داشت و هرچیز نحیف و پیش پا افتاده ای او را رنج می داد.

او مهر سرشاری نسبت به هر موجودی که در معرض مخاطره قرار می گرفت، داشت.

به گفته آغداشلو بخش عمده ای از حیثیت و اعتبار سینمای ایران مدیون راهی است که شهید ثالث شروع کرده، راهی که تنها شروع کرد و در طی آن به هیچکس باج نداد و کوتاه نیامد.

شهید ثالث از نظر سیاسی، از اعضای حزب توده ایران بود و تا پایان عمر به آرمان و راه خود وفادار ماند .

وی چند سال پیش از مرگش به آمریکا رفت و در شیکاگو اقامت نمود و از آن پس فیلمی نساخت. فیلم «گلهای گل سرخ برای آفریقا» (۱۳۷۰) بسیار مورد توجه منتقدان غرب قرار گرفت و جایزه‌های زیادی را به خود اختصاص داد. وی در دهم تیرماه سال ۱۳۷۷ بر اثر بیماری سرطان کبد در شیکاگو درگذشت.

فیلم شناسی :

فیلم های کوتاه و مستند

قفس، مهاباد، رقص درویشان، رستاخیز/ تعمیر آثار باستانی تخت جمشید، دومین نمایشگاه آسیایی ۱۳۴۸

رقص های تربت جام، رقص های محلی ترکمن و رقص بجنورد ۱۳۴۹ آیا…؟ ۱۳۵۰ سیاه و سفید ۱۳۵۱ فیلم های سینمایی قبل از مهاجرت

یک اتفاق ساده ۱۳۵۲ برنده دیپلم هیئت ژوری کاتولیک و چهار هزار مارک جایزه نقدی از جشنواره بین المللی فیلم برلین، برنده دیپلم هیئت ژوری پروتستان ها و یک هزار مارک جایزه نقدی جشنواره برلین و جایزه منتقدان بین المللی جشنواره جهانی فیلم تهران

طبیعت بی جان ۱۳۵۴ برنده دیپلم هیئت ژوری پروتستان و یک هزار مارک جایزه نقدی، دیپلم هیئت ژوری کاتولیک و چهار هزار مارک جایزه نقدی و جایزه خرس نقره ای به عنوان بهترین کارگردانی از جشنواره برلین

در غربت ۱۳۵۴محصول مشترک کانون سینماگران پیشرو، تل فیلم و پروییس فیلم هانبورگ. برنده جایزه منتقدان بین المللی جشنواره برلین

قرنطینه ( ناتمام ماند ) ۱۳۵۵

فیلم های شهید ثالث در آلمان

زمان بلوغ

خاطرات یک عاشق

تعطیلات طولانی لوته ایزنر ۱۶ میلی متری

نظم / همه چیز روبراه است برنده جایزه هوگو نقره ای از جشنواره شیکاگو

آخرین تابستان گرابه ۱۶ میلی متری برنده جایزه بهترین کارگردانی، بهترین فیلمنامه و بهترین بازیگر مرد، به علاوه پنج هزار مارک و برنده جایزه بهترین فیلم تلویزیونی

یک زندگی: چخوف ۱۶ میلی متری

مدینه فاضله / اتوپیا ۱۹۸۲ برنده جایزه آکادمی هنرهای تجسمی به عنوان بهترین فیلم سال

گیرنده ناشناس ۱۶ میلی متری

هانس، جوانی از آلمان

درخت بید

ساعت آبی

فرزند خوانده ویرانگر

گل های سرخ برای آفریقا

شهید ثالث در دهم تیرماه ۱۳۷۷ در غربت درگذشت.