یارانه پنهان در جیب ثروتمندان

۳۱ میلیارد تومان یارانه آزاد شد

شریعتمداری – وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی – آمار دقیق‌تری اعلام کرده است مبنی بر اینکه یارانه حدود ۱۷۰ هزار خانوار در مرحله اول قطع‌شده که تعدادی نزدیک به ۷۰۰ هزار نفر را در برمی‌گیرد. ازاین‌رو با حذف یارانه ۷۰۰ هزارنفری که به ازای هرکدام ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان واریز می‌شد، از شهریورماه حدود ۳۱ میلیارد تومان کمتر برای پرداخت یارانه نقدی واریزشده است.این در حالی است که ۱۰ سال است که دولت در هرماه حدود ۳۵۰۰ میلیارد تومان بابت یارانه نقدی پرداخت می‌کند که در سال به ۴۲ هزار میلیارد تومان می‌رسد، رقم هنگفتی که طبق قانون هدفمندی یارانه‌ها مبنی بر صرف ۵۰ درصد درآمد هدفمندی برای خانوارهایی که در اجرای قانون دچار آسیب می‌شوند، پرداخت‌نشده و همواره هزاران میلیارد از منابع را هدر داده است.

حذف سه دهک بالای

طبق قانون بودجه امسال باید سه دهک بالای درآمدی از دریافت یارانه کنار گذاشته شوند که به گفته مسئولان دولتی بین ۲۴ تا ۳۰ میلیون نفر را در برمی‌گیرد؛ ازاین‌رو اگر دولت که اعلام کرده پایگاه‌های اطلاعاتی خود را تقویت و آمار دقیقی از پردرآمدها دارد، برای حذف سه دهک بالایی ورود کند در سال نزدیک به ۱۵ هزار میلیارد تومان صرفه‌جویی انجام‌شده و رقم ۴۲ هزار میلیارد تومانی که برای پرداخت یارانه هزینه می‌شود به کمتر از ۳۰ هزار میلیارد تومان کاهش پیدا می‌کند که می‌تواند در ادامه به نحوی دیگر هزینه شود.

هرسال چقدر یارانه پرداخت می‌شود؟

در حال حاضر یارانه‌های بودجه‌ای، ۲۲ درصد از کل منابع بودجه را به خود اختصاص داده است. میزان کل یارانه‌هایی که دولت هرسال پرداخت می‌کند، ۱۳۰۰ هزار میلیارد تومان است. از این میزان، ۹۸۷ هزار میلیارد تومان آن یارانه پنهان است. ۱۰۰ هزار میلیارد تومان نیز به‌عنوان یارانه بودجه‌ای و ۱۴۰ هزار میلیارد تومان به‌عنوان یارانه فرا بودجه‌ای پرداخت می‌شود. مجموع یارانه‌ پنهان در حوزه انرژی ۸۹۸ هزار میلیارد تومان است که تنها ۵۴۱ هزار میلیارد تومان از آن برای گاز طبیعی و ۴۳۶ هزار میلیارد تومان متعلق به فرآورده‌های نفتی است.

رتبه اول ایران در پرداخت یارانه پنهان

در کل جهان ازنظر پرداخت یارانه‌های پنهان انرژی در رتبه اول قرار دارد. بر اساس آمار سازمان بین‌المللی انرژی ایران سالانه ۷۰ میلیارد دلار یارانه برای سوخت‌های فسیلی می‌پردازد. بعد از ایران در جایگاه دوم عربستان سعودی و چین قرار دارند که حجم یارانه پنهان سوخت این کشورها، حدود ۴۵ میلیارد دلار است. این یارانه‌ها ازیک‌طرف هزینه‌های سنگینی را به دولت تحمیل کرده است و از طرف دیگر نتوانسته‌اند که به هدف خود یعنی توانمندسازی اقشار کم‌تر برخوردار جامعه برسند.

راهکار

مسعود خوانساری، رئیس اتاق بازرگانی تهران چندی پیش اعلام کرد: «تنها در مورد سوخت، ثروتمندان جامعه ۲۳ برابر بیشتر از دیگر اقشار از یارانه برخوردار هستند.» خوانساری در یادداشتی نوشته بود: «طبق برآورد سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در سال ۸۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان پرداخت می‌شود. سهم یارانه انرژی نیز از این عدد قابل‌توجه است. در شرایطی که کل وابستگی اقتصاد کشور به نفت حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان است، آیا نمی‌شود به‌تدریج از کل اعتباراتی که به‌عنوان یارانه پرداخت ‌می‌شود، یک‌چهارمش را در بودجه صرف کنیم و یک‌چهارم را هم به‌صورت نقدی به دهک‌های آسیب‌پذیر جامعه بدهیم تا بتوانیم ساختار اقتصادی کشور را اصلاح کنیم؟ ورود به این عرصه نیاز به شجاعت و اقتدار دارد. محافظه‌کاری بیش‌ازاندازه و توجه به برخی تحلیل‌ها که به‌وضوح آدرس غلط به تصمیم گیر می‌دهند، موجب شده تا مهم‌ترین اصلاح ساختاری اقتصاد ایران معطل بماند و هم‌زمان منابع کشور هدر رود و مردم هم ناراضی‌تر از قبل شوند. طبق آمارهای رسمی در سال ۱۳۹۷ در بخش یارانه سوخت ۱۲۳ هزار میلیارد تومان تنها به‌عنوان یارانه بنزین، ۱۳۰ هزار میلیارد تومان به‌عنوان یارانه گازوئیل و ۲۸۰ هزار میلیارد تومان برای گاز طبیعی پرداخت‌شده و درمجموع تنها یارانه این سه نوع انرژی ۵۳۳ هزار میلیارد تومان بوده است. حالا تصور کنید اگر این اعداد به تولید بیایند، چقدر ‌می‌توانند اثرات مثبتی داشته باشند و به اصلاح ساختار اقتصادی منجر شوند.»

تبعیض در تخصیص یارانه‌ها

بررسی جزئیات گزارش مرکز آمار از میزان هزینه خانواده‌ها در دهک‌های مختلف، نشان می‌دهد که ثروتمندترین‌های جامعه ۱۴ برابر بیشتر از فقیرترین‌ها هزینه می‌کنند. در سال ۹۷، دهک اولی‌ها که کم‌درآمدترین‌های جامعه به‌حساب می‌آیند، ماهانه یک‌میلیون تومان هزینه کردند؛ درحالی‌که دهک دهمی‌ها یعنی ثروتمندترین افراد به‌طور میانگین در کل کشور ماهانه ۱۴.۵ میلیون تومان هزینه داشتند. به‌این‌ترتیب نسبت هزینه ۱۰ درصد ثروتمند به ۱۰ درصد فقیر جامعه در سال ۱۳۹۷ به رقم ۱۴.۵ رسیده که این رقم بیشترین سطح در دهه ۹۰ محسوب می‌شود. بررسی جزئیات آمارها از دهه هشتادتا کنون نیز نشان می‌دهد که طی ۵ سال اخیر، شکاف میان خانوارهای پردرآمد و کم‌درآمد افزایش‌یافته است.برخورداری ثروتمندترین‌های جامعه نسبت به فقیرترین‌ها از یارانه کالاهای اساسی نیز ۴.۷ برابر بیشتر است. نسبت بهره‌مندی دهک دهم به دهک اول در یارانه برق ۳.۶ برابر و در یارانه گاز نیز ۲.۵ برابر است.