ارقام غیر قابل هضم

در اخبار آمده است که مبلغ ۴.۸ میلیارد دلار از پول مملکت مربوط به سال ۱۳۹۷ گم شده است.

همدلی، محمدرضا کدیور؛ فرض کنید در خیابان رانندگی می‌کنید و فرزندتان کنار شما نشسته است. یک اتومبیل گران‌قیمت با سرعت از کنار پراید شما عبور می‌کند. فرزندتان با دیدن آن ماشین ‌لوکس می‌پرسد:«بابا جان چرا از این ماشین نمی‌خری؟» و شما در جواب می‌گویید:«خیلی گران است!» ادامه می‌دهد:«مثلا چند؟» و شما به کودکی که نهایتاً قیمت بستنی و چیپس را می‌داند، پاسخ می‌دهید یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان. طبیعی است که آن بچه تصوری از این مبلغ ندارد و همچنان بر خرید اتومبیل اصرار می‌کند، اما اگر به او گفته شود که آن اتومبیل به اندازه ۳۰ پراید ارزش مالی دارد، گرانقیمت بودن آن را احتمالا درک خواهد کرد.

فرض کنید با فردی روبه‌رو می‌شوید که تصوری از فیل ندارد. اگر تصویر فیل را به او نشان دهید، احتمالاً درکی از عظیم‌الجثه بودن آن نخواهد داشت و حتی اگر به او بگویید وزن یک فیل نزدیک به شش تن هست، شاید چندان متعجب نشود. درک شنونده از وزن و جثه فیل زمانی دقیق‌تر می‌شود که به او گفته شود یک فیل بیش از ۱۲ برابر یک گاو وزن دارد. گاهی اوقات اعداد به تنهایی نمی‌توانند بیانگر وضعیت یک موضوع باشند و بهتر است که در قالب مقایسه، مساله را تبیین کرد.

برای خیل کثیری از مردم، رقم‌های میلیارد دلاری فقط از طریق اخبار شنیده می‌شود. این اعداد به قدری نجومی هستند که نمی‌توان معنای آنها را درک کرد. مثلاً اگر گفته شود بودجه بخش آموزش در ژاپن طی سال گذشتهN میلیارد دلار بوده است، تفاوت آن با مقدار دو برابر N هم برای بسیاری از عامه، قابل فهم نیست، اما اگر بودجه بخش آموزش در ژاپن و ایران با هم مقایسه شوند، می‌توان مقدار آن را بهتر درک کرد.

در روزهای اخیر که بحث مقابله با کرونا موضوع اساسی کشور و جهان است، رقم‌های مربوط به هزینه‌های مقابله با این ویروس در ذهنم بازی می‌کنند. دولت اجازه یافته است برای مقابله با کرونا یک میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی برداشت کند. آیا این پول زیاد است؟ کافی است؟ چه میزان از بودجه کشور است؟ و …

نگارنده سعی کرده است نگاه دیگری به ارزش مالی این عدد داشته باشد تا به هضم آن کمک کند. سال‌ها قبل بابک زنجانی به جرم ۳میلیارد دلار بدهی به وزارت نفت و سیستم بانکی کشور و اختلال در نظام اقتصادی بازداشت شد. چند سال است که گفته می‌شود در زندان است و تا رد مال صورت نگیرد اعدام نخواهد شد و ما چهار سال است که چشم‌انتظاریم! ۳میلیارد دلار، سه برابر مبلغ برداشت شده از صندوق توسعه ملی است که قرار است صرف مقابله با کرونا در کشور ۸۰میلیون نفری ایران شود که جزو کشورهایی است که ثبت ابتلا به ویروس و فوت ناشی از آن در جهان مورد توجه است. نمی‌دانم یک میلیارد دلار کم است یا ۳ میلیارد دلار خیلی زیاد بوده است! معرفی یک رقم دیگر: در اخبار آمده است که مبلغ ۴.۸ میلیارد دلار از پول مملکت مربوط به سال ۱۳۹۷ گم شده است. آری! گفته می‌شود که گم شده است! شاید مفقود شدن این رقم زمانی قابل درک باشد که یادمان بیاید چند روز قبل برای مقابله با کرونا، ایران درخواست وام ۵ میلیارد دلاری برای مقابله با آن از صندوق بین‌المللی پول کرده و تاکنون تلاش‌ها برای اخذ آن فایده‌ای نداشته است.

بسیاری از اعداد برای ما عادی شده‌اند. واکنش گوش ما به عدد سه میلیارد دلار چندان تفاوتی با واکنش آن به عدد یک میلیارد دلار ندارد؛ خواه این عدد در حوزه درمان باشد، خواه اختلاس، خواه… هرچه باشد دیگر فرقی ندارد. ما فقط در جایگاه ناظر نشسته‌ایم و دیگرانی هستند که این مبالغ را می‌بَرند و می‌بُرند و می‌دوزند.