بیشتر هنرمندان در این روزها منفعل‌اند
مسئولیت اجتماعی هنر و هنرمند یکی از بحث‌هایی است که امروز از سوی بسیاری به‌خصوص در فضای مجازی مطرح می‌شود. گروهی می‌گویند هنرمند وظیفه‌ای در قبال شرایط به وجود آمده ندارد و باید به کار خودش بپردازد، اما عده‌ای معتقدند همان‌طور که چهره‌های شناخته‌شده هنری در خارج از ایران در ایام شیوع کرونا و البته مواردی که پیش‌ازاین زندگی مردمانشان را تحت تأثیر قرار داده وارد عمل شده‌اند و با کمک‌های نقدی‌شان یا تولید محتوای هنری در رشته‌های مختلف کوشیده‌اند لااقل کمی حال آدم‌ها را خوب کنند، هنرمندان ایرانی هم باید وارد معرکه شوند….
در این روزها البته کم نبودند کسانی که به پویش‌هایی در این زمینه پیوستند و در صفحه‌های خودشان در فضای مجازی هم حرف‌هایی به زبان آوردند، اما اگر عینک حزبی و جناحی را کنار بزنیم، به‌طورکلی در مقام عمل نمی‌توان نام افراد زیادی از جامعه هنر را ردیف کرد که در این ایام وارد گود شده و بعد از حرف و شعار و ژست‌های هنری دست به انجام کاری برده باشند. البته نوروزخانه با اجراهای آنلاین خوانندگان و گروه‌های مختلف در موسیقی ایران فضایی را مهیا کرد تا برای چند روز گروهی از مردم در روزهای قرنطینه سرگرم باشند. نکته مهمی که درباره آن مجموعه کنسرت‌ها می‌شود سراغ گرفت این بود که رپرتوار اجرایی بسیاری از گروه‌ها تکراری بود و کیفیت اغلب‌شان هم پایین. در ادامه، اجراهای آنلاین تالار وحدت آغاز شد. پرواز همای در شب اول در این مجموعه کنسرت‌ها به روی صحنه رفت و دومین شب این اجراها، به گروه وزیری به سرپرستی و آهنگسازی کیوان ساکت و خوانندگی وحید تاج اختصاص پیدا کرد. این اجرا که شنبه‌شب ساعت ۲۱ به روی صحنه رفت، اما از چند وجه جذاب بود. از یک سو کیوان ساکت که بسیاری او را ممنوع‌الکار می‌دانستند، کنسرتی را به روی صحنه ببرد و از سوی دیگر کیفیت اجرای گروه وزیری با هدایت او در مقایسه با بقیه کنسرت‌های ایام گذشته، بسیار بالاتر بود. یکی دیگر از وجوه تمایز حضور ساکت روی صحنه در قیاس با خیلی‌های دیگر در اجراهای این مدت آن بود که نه تنها او و گروهش برای حضور روی صحنه هیچ مبلغی دریافت نکردند، که بنیاد فرهنگی و هنری علینقی وزیری با دبیری او وارد عرصه کمک‌های مالی به آسیب‌دیدگان این ایام هم شد. البته ساکت اصرار داشت نامی از او درباره کوشش‌هایش در این زمینه برده نشود، اما شاید گاهی لازم است هنرمندان بدانند برخی از همصنفییانشان به‌جز حرف زدن، کارهای قشنگی هم انجام می‌دهند. با کیوان ساکت آهنگساز و سرپرست گروه وزیری به بهانه اجرای شنبه‌شب او گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه آمده است:
چه شد که تصمیم به اجرای کنسرتی آنلاین آن‌هم بدون دریافت هیچ مبلغی در این ایام، گرفتید؟
اصلاً تمام لطف چنین اجرایی در این بود که بدون دریافت کوچک‌ترین هزینه‌ای به احترام و عشق به همه‌کسانی که در این روزها در خانه مانده‌اند تا خودشان و بقیه مردم سالم بمانند، روی صحنه برویم.
با توجه به اینکه هماهنگی بین اعضای گروه در اجرای شنبه‌شب در حد قابل‌توجهی بود، برای این کنسرت چند جلسه تمرین داشتید؟
خوشبختانه همان‌طور که شما گفتید در این کنسرت موفق به اجرایی هماهنگ شدیم، اما شاید باور نکنید که تنها توانستیم یک جلسه را کنار هم تمرین کنیم. به‌هرحال در این ایام امکان کنار هم قرار گرفتن اعضای گروه برای جلسات زیاد و پشت سر هم بنا به ملاحظات پزشکی فراهم نبود و فقط تمرین قبل از اجرا را روی همان استیج تالار وحدت با هم انجام دادیم. پیش از آن البته به شکل اینترنتی اعضای گروه با هم در ارتباط بودند و نکاتی که لازم بود در اجرا مدنظر باشد هم از همین طریق منتقل می‌شد.
احتمالاً اجراهای برگزارشده در چارچوب کنسرت‌های آنلاین در این ایام را از نظر گذرانده‌اید. اگر این‌طور بوده، نظرتان درباره بقیه کنسرت‌های برگزارشده در این ایام، چیست؟
راستش نمی‌شود درباره همه اجراها یک رأی واحد داد، اما اغلب کنسرت‌هایی که در این ایام اجرا شد، کیفیت لازم را نداشت. من می‌توانم برای نمونه اجرای خواننده‌ای را مثال بزنم که کل اجرایش را به شکل پلی‌بک اجرا کرده، اما در پایان کار تصمیم به اجرای تحریری گرفته که از قبل به نرم‌افراز داده نشده بود و همان یک تحریر کل کنسرت را تحت‌الشعاع قرار داد. امروز دستگاه‌هایی برای اجرای کنسرت‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرد که پیش از اجرا همه نت‌های اجرایی از سوی سازها و خواننده را به آن می‌دهند و آن دستگاه در حین اجرا در لحظه ادیت را انجام می‌دهد و بهترین خروجی را به گوش حاضران در سالن یا بینندگان کنسرت می‌رساند. گاهی خواننده تصمیم می‌گیرد بخشی را که از قبل به سیستم داده نشده به شکل زنده اجرا کند و همان یک تکه باعث می‌شود نتیجه کنسرت به فاجعه بدل شود.
با توجه به اینکه در طول سال‌های گذشته شما با خوانندگان مختلفی همکاری کرده‌اید، اما اغلب مخاطبان آثار کیوان ساکت را به نام خودش می‌شناسند نه نام خواننده…
اساساً بار آثاری که من آهنگسازی می‌کنم به روی دوش گروه نوازندگان است. وحید تاج هم خواننده خوبی است، اما اگر به اجرای شنبه‌شب هم دقت کرده باشید، این گروه است که نقش تعیین‌کننده را در آن ایفا می‌کند.
چرا در رپرتوار کنسرت شنبه به سراغ آثار جدیدی که آهنگسازی کرده‌اید، نرفتید؟
اول از همه باید بگویم که بیات شیرازی که دیشب اجرا شد، از قطعات جدیدی بود که روی صحنه رفت. نکته دیگر هم آن است که چند قطعه جدید برای کنسرت شنبه‌شب آماده شده بود که بنا داشتیم در ۱۰دقیقه پایانی اجرا کنیم، اما از پشت‌صحنه به ما علامت دادند که زمان به‌پایان رسیده است. برگزاری کنسرت زنده ویژگی‌های مثبت زیادی دارد، ازجمله اینکه تعداد تماشاگرانش برخلاف کنسرت‌های معمولی که متناسب با ظرفیت سالن برگزاری است، هیچ محدودیتی ندارد اما نهایتاً می‌تواند یک ساعت به طول بینجامد.
یکی از نکات جالب درباره اجرای شنبه‌شب مسئله ممنوعیت شما بود. پرسش اول دراین‌باره آن است که اصلاً چرا ممنوع از کار شدید. آیا اجرای شما در پاریس دلیل این ممنوعیت بود؟سؤال دوم اینکه باوجود این وضع چگونه به روی صحنه رفتید؟
اول از همه باید بگویم که بعد از واکنش من به ماجرای سقوط هواپیما و اعلام انصرافم از جشنواره موسیقی فجر عده‌ای گفتند که ساکت ممنوع ازکار شده است، اما خودم درباره این اتفاق خبر دقیقی نداشتم. این را هم بگویم که ماجرا هیچ ارتباطی به اجرای کنسرت در پاریس نداشت. از سوی دیگر علاقه‌مند بودم که به همراه گروهم در این روزها برای مردمی که در خانه مانده‌اند به روی صحنه بروم و پیشنهادش را هم مطرح کردم. درنهایت هم برنامه رفتن گروه وزیری به روی صحنه و اجرای کنسرت آنلاین، اعلام شد.
یکی از نکاتی که در این ایام به‌خصوص در فضای مجازی مطرح شد این بود که هنرمندان و سلبریتی‌های خارجی برای حمایت از مردم‌شان وارد عمل می‌شوند و حتی کمک‌های مالی هم به آسیب‌دیدگان انجام می‌دهند، اما در کشور ما معمولاً چهره‌های شناخته‌شده فقط حرف می‌زنند. نگاه شما به این گزاره چطور است؟
من باید بگویم که متأسفانه این اتفاق امروز در کشور ما افتاده است. از طرف دیگر تعدادی از خوانندگان پاپ هم که در آن مدت کنسرت‌های آنلاینی را برگزار کردند حاضر نشدند به خاطر مردم رایگان روی صحنه بروند و پول‌های زیادی هم گرفته‌اند. البته هنرمندانی هم بوده‌اند که در این مدت تلاش کرده‌اند با اعتباری که دارند کارزاری را راه بیندازند و از عموم بخواهند به آسیب‌دیدگان کمک کنند و خودشان هم در حد توانشان کمک‌های مالی انجام داده‌اند، اما تعدادشان در مقایسه با عموم فعالان در عرصه هنر در ایران چندان قابل‌توجه نبوده است. درمجموع من معتقدم اغلب هنرمندان در ایران در این ایام منفعل بوده‌اند. همین چند وقت پیش بود که ظاهراً به یکی از خوانندگان شناخته‌شده پیشنهاد شده بود به همراهی من اجرای آنلاینی برای مردم برگزار کند و او هم گفته بود با توجه به احترامی که برای استاد ساکت قائل هستم مبلغی را تخفیف می‌دهم. این یعنی بسیاری از هنرمندان ما در این روزها حاضر به اجرای برنامه رایگان برای مردم نیستند.
مدتی قبل شما یک اجرای آنلاین هم برگزار کردید که به‌تنهایی در آن به نوازندگی پرداختید و مردم هم به بهانه آن مبالغی برای کمک به کسانی که در این ایام قرنطینه دچار مشکلات ملی شده بودند، به شماره‌حساب موسسه فرهنگی هنری علینقی وزیری واریز کردند. پیش‌ازاین هم در ماجرای سیل و رخدادهای غمناک دیگری این اقدامات از سوی شما انجام شده بود…
راستش من علاقه‌ای به بازگو کردن این کارها ندارم، چون ممکن است بعضی بگویند ساکت با این روزنامه‌نگار دوستی داشته و همین دوستی باعث شده در گفت‌وگویی دراین‌باره پرسیده شود، اما چون شما این مسئله را مطرح کردید، باید بگویم که در همه این سال‌ها تلاش کرده‌ام تا با همه مؤسسات و خیریه‌ها همکاری کنم و اگر اعتباری نزد مردم دارم، از آن اعتبار استفاده کنم تا به کسانی که دچار مشکل می‌شوند، کمکی شوند. البته خودم هم در حد توان مبالغی را پرداخت کرده‌ام. در این ایام خوشبختانه مردم ما را حمایت کرده‌اند و ما مشغول تهیه اقلام غذایی و بسته‌بندی آن و البته ارسال آن برای عزیزانی هستیم که در این روزها ممکن است در تأمین هزینه خوردوخوراکشان دچار مشکل شده باشند. برای من باعث افتخار است که به‌عنوان دبیر بنیاد فرهنگی هنری علینقی وزیری در این راه مشغول کار هستم و با نام این استاد بزرگ کارهای نیکی هرچند در حد وسع‌مان، انجام می‌دهیم.
با توجه به اینکه چندهفته‌ای هست که در عمل جامعه در قرنطینه به سر می‌برد، شما این روزها را چطور گذراندید؟
در این ایام به‌جز برای خرید اقلام ضروری و نهایتاً بیش از هفته‌ای یک یا دو بار از خانه خارج نشدم. در این مدت روزانه ۱۵ تا ۱۸ ساعت مشغول کار بودم و وقتم را با ساختن آهنگ و نوشتن و کار کردن روی برخی آثارم گذراندم. راستش من گمان می‌کنم جفایی که در این روزگار به مملکت ما می‌رود به دلیل کمبود آموزش است. از نگاه من اگر هرکسی در عرصه‌ای که در آن کار می‌کند روی آموزش به خوبی کار کند، می‌تواند این ناگواری‌های حاکم بر جامعه را به سهم خودش از میان ببرد.
شاید برای گروهی با توجه به مطالبی که تا اینجا مطرح شد، این شائبه ایجاد شود که هنرمندان باید مدام فعالیت‌های رایگانی را برای مردم انجام دهند و دولت و مسئولان فرهنگی آن در این میان هیچ وظیفه‌ای ندارند. از نظر شما آیا اصلاً مدیریت فرهنگی کشور و دولت در این ایام برای حمایت از تولید آثار هنری وظیفه‌ای دارد یا خیر؟
شخصی همچون من تلاش خودش را به‌کار بسته که در این روزها به‌عنوان یک شاگرد کوچک هنر و البته یک هم‌وطن کارهایی را برای بهتر کردن حال مردم انجام بدهد؛ اما باور کنید من گنجی بی‌پایان ندارم. بالاخره ما زندگی‌مان را وقف فرهنگ و هنر سرزمین‌مان کرده‌ایم و طبیعی است که زندگی‌مان هم از همین طریق می‌گذرد. در حالت عادی موسیقی به خاطر ایام مذهبی، اعیاد، شهادت و تولد ائمه و آیین‌هایی نظیر نوروز، حدود شش ماه تعطیل است و در سال‌هایی همچون سال گذشته اتفاقاتی همچون سیل و حوادث آبان، سقوط هواپیما و بعدازآن هم کرونا سبب شد موسیقی در ماه‌های باقی‌مانده هم تعطیل شود. در این شرایط دولت و مسئولان فرهنگی آن وظیفه دارند که از هنر و هنرمندان حمایت کنند و متأسفانه تا امروز هیچ مسئولی در این زمینه وظیفه خودش را انجام نداده است. به نظر می‌رسد در همه کشورها هنرمندان به‌خصوص کسانی که در شاخه هنرهای ملی مشغول هستند، حمایت می‌شوند، به‌جز کشور ما که با کوچک‌ترین اقدامی هنرمند ممنوع ازکار می‌شود. ما در کشور خودمان حتی قانون کپی‌رایت را هم نداریم. در بقیه کشورها یک هنرمند یک کتاب می‌نویسد یا یک آلبوم منتشر می‌کند و بعدازآن تا سال‌ها با همان کار در زندگی به خوبی تأمین است، اما در مملکت ما چنین رویه‌ای اصلاً وجود خارجی ندارد.
همدلی – علی نامجو
به کانال صدای مردم در تلگرام بپیوندید
@sedayemardomdotn
