لایحه‌ی ویژه‌ای در مورد تساوی حقوق زن و مرد که فراکسیون توده به مجلس آورد. به اهمیت این اقدام حزب در آن زمان و در شرایط آنروزی از آنجا می‌توان پی برد که از میان آن عده از وکلائی هم که مدعی آزادیخواهی بودند حتی سه نفر یافت نشد که با امضاء خود در زیر لایحه حد نصاب لازم را برای ارجاع لایحه به کمیسیون تکمیل نماید.
(۲) ـ فعالیت سازمانی
تشکیل نخستین کنگره نقطه‌ی عطفی در کار سازمانی و تبلیغاتی حزب توده ایران بود. از این پس کمیته‌ی ایالتی تهران که موقتاً کار کمیته مرکزی را انجام می‌داد می‌توانست به کار اصلی خود که اداره‌ی مهمترین سازمان حزبی ـ سازمان ایالتی تهران ـ بود بپردازد و کمیته‌ی مرکزی منتخب از کنگره وظائف خاص خود را بعهده گیرد.
کمیته مرکزی پس از اجرای انتخابات داخلی شروع بکار کرد.
نخستین گام عبارت بود از اقدام برای بهبود وضع سازمانی حزب و انداختن سازمان‌های عمده‌ی آن ـ که غالباً در مجرای خودبخودی سیر می‌کردند ـ به مسیر صحیح.
بدین منظور کمیته‌ی مرکزی تصمیم گرفت عده‌ای از اعضاء خود را به استان‌های مهم اعزام دارد که موقتاً، تا سر و سامان گرفتن این سازمان‌ها سرپرستی آنها را بعهده گیرند. بویژه سازمان‌های ایالتی آذربایجان، مازندران، اصفهان و گرگان مشمول این تصمیم شدند.
در تصمیمات کنگره توجه خاصی به لزوم تحکیم اتحادیه‌های کارگری (شورای متحده‌ی مرکزی اتحادیه‌های کارگران و زحمتکشان ایران) و تشکیل سازمان‌های توده‌ای و تقویت سازمان‌های موجود و بالاخص کار در میان دهقانان شده بود.
کمیته مرکزی از همان آغاز امر به اجرای جدی تصمیمات کنگره پرداخت.
کارگران ـ چنانکه می‌دانیم حزب توده‌ی ایران از نخستین روز تشکیل، وظیفه‌ی خود را کمک به ایجاد اتحادیه های کارگری، تأمین وحدت کارگر، رهبری مبارزه‌ی کارگران در راه بهبود وضع اقتصادی و تأمین آزادی‌های دمکراتیک و انداختن مبارزه‌ی کارگران به مجرای خواست‌های عام سیاسی مردم ایران دانست و گام‌های بزرگی در این زمینه برداشت.
حزب به مشکلات بزرگی که در راه وحدت صنفی طبقه‌ی کارگر در نتیجه‌ی همکاری بین تفرقه‌طلبان، کارفرمایان و ارتجاع بوجود آمده بود فایق آمد و قبل از تشکیل نخستین کنگره‌ی خود کامیابی‌های قابل توجهی بدست آورد. تشکیل شورای متحده‌ی مرکزی کارگران و زحمتکشان ایران محصول اقدامات مشترک رهبری اتحادیه‌های واقعی و حزب توده‌ی ایران بود.
ارتجاع بدرستی اهمیت طبقه‌ی کارگر را در صورت تشکل و بدست آوردن آگاهی سیاسی درک می‌کرد و همواره می‌کوشید تا فعالیت حزب را در این زمینه خنثی کند و رشته‌های محکمی که حزب توده‌ی ایران و طبقه کارگر را به یکدیگر متصل می‌ساخت بگسلد.
در این زمینه چنانکه خواهیم دید از هیچ اقدامی اعم از تطمیع، فریب، تهدید، تشکیل اتحادیه‌های قلابی «کارگران و کارفرمایان» و نظائر آن فروگذار نشد. کلیه تجاربی که در کشورهای دیگر بدست آمده بود برای ایجاد تشتت در میان طبقه‌ی کارگر مورد استفاده قرار گرفت.
ولی رهبری صحیح، شعارهای سنجیده، افشاء بموقع دسیسه‌هائی که از چپ و راست بکار برده می‌شد به حزب توده‌ی ایران امکان داد تا به دشواری‌ها غلبه کند، بطور روزمره کامیابی‌های نوینی بدست آورد و اعتماد طبقه‌ی کارگر را نسبت به خود بیشتر و بیشتر سازد. مبارزه طبقه‌ی کارگر ایران زیر رهبری حزب توده‌ی ایران صفحه‌ی درخشان مبارزه طبقه‌ی کارگر خاورمیانه و نزدیک است.
حزب توده ایران موفق شد طبقه‌ی کارگر را از چندین بار انشعاب و تفرقه بیرون کشد و سرانجام نه تنها در یک سازمان عظیم صنفی متشکل سازد و به مبارزه‌ی پیگیر سیاسی بکشاند، بلکه این سازمان را بعنوان یگانه سازمان صنفی طبقه‌ی کارگر ایران به عامه بقبولاند. نقش مهمی در زمینه آگاه نمودن و تشکل طبقه‌ی کارگر روزنامه «ظفر» ارگان شورای متحده ایفاء نمود.
شورای متحده‌ی مرکزی توانست حتی در بنگاه‌های شرکت نفت ایران و انگلیس (نفت جنوب) که بردن نام اتحادیه هم در آنجا جرم محسوب می‌شد سازمان‌های پنهانی تشکیل دهد و بتدریج کارگران را برای تشکیل اتحادیه‌ی علنی وسیع آماده سازد.
نخستین گام برای تبدیل مبارزه‌ی مخفی به مبارزه‌ی علنی در این بنگاه‌ها اعتصاب کارگران آبادان بود. روزنامه‌ی «رهبر» در شماره ی ۳ تیرماه ۱۳۲۴ خود تحت عنوان «یک موفقیت بزرگ» در این باره چنین خبر داده است:
- «بقرار اطلاع واصله اخیر اعتصابی با موفقیت کامل از طرف کارگران قسمتی از پالایشگاه آبادان بعمل آمده است. توضیح اینکه قریب ۱۵۰ نفر از کارگران متشکل از قسمت نامبرده بعد از تقاضای کتبی قبلی، که بدون ترتیب اثر ماند (۲۹ اردیبهشت ۱۳۲۴) جمعا به اعتصاب متوسل شدند. مقامات شرکت به اسرع وقت به اصلاحات تقاضا شده تسلیم شدند. مزد کارگران از ۲۴ ریال به ۳۰ ریال و از ۳۰ ریال به ۳۵ ریال و از ۳۶ ریال به ۳۸ ریال بالا رفت. تأثیر مستقیم این عمل در سایر قسمت‌های پالایشگاه آنا مشهود گشت به نحوی که در حدود ۵۰۰۰ کارگر در اثر این جنبش ذینفع واقع گشتند».
شتاب زدگی شرکت نفت (که از اردیبهشت تا تیرماه توجهی به تقاضاهای کارگران نکرده بود) برای پذیرش این تقاضاها مفهوم بود: فرو نشاندن سریع جرقه‌هائی که ناگهان می‌توانست شعله ایجاد کند. ولی کار از کار گذشته بود ـ اتحادیه‌ی کارگران شرکت نفت دامنه‌اش به همه بنگاه‌های شرکت کشیده شد و حق علنی بودن را بدست آورد.
اکنون شورای متحده مرکزی می‌توانست گام‌هائی در راه ایجاد تماس نزدیک و همکاری در مقیاس بین‌المللی با اتحادیه‌های دیگر کشورها بردارد. لذا نمایندگانی از اتحادیه‌های کارگران شوروی، انگلیس، و فرانسه به ایران دعوت کرد که قبل از همه نمایندگان اتحادیه‌های شوروی این دعوت را اجابت کردند و از اتحادیه‌های مختلف خود نمایندگانی اعزام داشتند. هیئت نمایندگی شوروی مورد استقبال پرشور کارگران ایران قرار گرفت.
پس از اطلاع از تشکیل کنفرانس کارگران ملل متفق در لندن که تصمیم گرفت بمنظور بی‌ریزی فدراسیون سندیکائی جهانی کنفرانس دیگری در سپتامبر ۱۹۴۵ در پاریس تشکیل دهد شورای متحده بعنوان یگانه مرکز سازمان اتحادیه‌های ایران شرکت خود را در این کنفرانس خواستار شد و پاسخی به مضمون زیر ار دبیر کمیته‌ی اداری کنفرانس لوئی سایان دریافت داشت (#):
- رفقای عزیز ـ تلگراف شما رسید. از درخواست تشکیلات شما برای شرکت در کنفرانس بین‌المللی اتحادیه‌ها که در ماه سپتامبر آینده در پاریس تشکیل خواهد شد مستحضر شدم. طبق تصمیمی که از طرف کمیته‌ی اداری کنفرانس بین‌المللی اتحادیه‌ها اتخاذ شده است تقاضای شما در جلسه کمیته‌ی نامبرده مطرح و بررسی خواهد شد و بعداً با اظهار نظر خود به کمیته کنفرانس جهانی که در بیستم سپتامبر تشکیل می‌شود پیشنهاد خواهد شد... برای تشکیلات شما امکان دارد... یک یا چند نفر نماینده که به تناسب تعداد اعضاء تشکیلات شما می‌باشد به پاریس اعزام دارید. رفقای عزیز خواهشمندم بهترین احساسات صمیمانه سندیکالیستی مرا قبول نمائید».
چنانکه خواهیم دید علیرغم دسیسه‌های ارتجاع و امپریالیسم شورای متحده‌ی مرکزی پس از مبارزه‌ی حادی بعنوان یگانه سازمان اتحادیه‌های ایران از جانب نمایندگان سندیکاهای بین‌المللی تائید و عضو فدراسیون سندیکائی جهانی گردید.
دهقانان ـ در قطعنامه‌های نخستین کنگره‌ی حزب توجه ویژه‌ای به کار در میان دهقانان شده است. نادرست است اگر گفته شود حزب پیش از آن اهمیتی برای کار در روستا، باوجود زمینه‌ی مساعدی که در آنجا وجود داشت، قائل نبود. ولی قبل از ایجاد پایگاه محکم در میان طبقه‌ی کارگر و آمادگی لازم از جهت کادر، رفتن به روستا با توجه به وضع خاص آنجا و انواع دشواری‌ها، مشکل و لااقل کم ثمر بود ـ بویژه اینکه هنوز رهبری مرکزی نیز وجود نداشت.
اکنون که حزب نخستین مدارج کار سازمانی خود را پیموده بود کار میان دهقانان ابرام پیدا می‌کرد و لذا بحق کنگره‌ی حزب این موضوع را از وظایف مبرم کمیته‌ی مرکزی می‌شمرد. در اواخر سال ۱۳۲۳ کمیته‌ی مرکزی برای کار در ده و تشکل دهقانان تصمیم به تشکیل اتحادیه‌ی ویژه‌ای گرفت و بدین منظور مرکز جداگانه‌ای جنب کمیته‌ی مرکزی بوجود آورد.
خواست‌های برنامه‌ای این اتحادیه، که به اقتضای آنروز و حتی امروز مترقی‌ترین شعارها را در بر می‌گرفت عبارت بود از: بازخرید املاک بزرگ و تقسیم بلاعوض آن میان دهقانان بی‌زمین و کم‌زمین، وضع قوانین برای جلوگیری از تجدید مالکیت بزرگ، وضع قوانین عادلانه‌ای برای تقسیم محصول بین مالک و زارع مادام که تقسیم اراضی هنوز اجراء نشده است، الغاء روابط موجود ارباب ـ رعیتی، تاسیس بانک کشاورزی بمنظور کمک به دهقانان بی‌زمین، بهبود وضع روستا، تاسیس مدرسه‌ها و مراکز بهداشتی، ساختمان سدها و نیروگاه‌ها، حفر قنوات و چاه‌های آرتزین و غیره.
سازمان دادن مبارزه‌ی مردم روستا علیه مظالم ماموران دولتی، ژاندارم، مالکان و رباخواران و در راه بهبود وضع اجتماعی، الغاء بیگاری، انتخابی بودن کدخدایان و غیره در برنامه‌ی عمل اتحادیه قرار می‌گرفت.
نخستین دشواری‌ها عبارت بود از رفع موانع رسوخ به ده، انتخاب کادرهای مناسب برای کار در ده و تربیت کادرهائی از میان خود دهقانان ـ کادرهائی که بتوانند با درک ویژگی‌های محل و با حوصله‌ی لازم و دور از چپ روی‌های زیان بخش به امر سازماندهی بپردازند و با مبارزه‌ی متشکل و گرفتن تدریجی امتیازها به نفع دهقانان اعتماد آنها را به اتحادیه بدست آورند. ولی این خود کار دشواری بود. چنانکه وجود زمینه‌ی ظاهراً مساعد و آمادگی دهقانان برای مبارزه برخی از کادرها را دچار سرگیجه می‌کرد و قبل از آنکه دست بکار سازمانی بزنند با دادن شعار نهائی تصرف و تقسیم اراضی، که هنوز پشتوانه‌ای نداشت و شور گذرائی (که بدنبالش یأس بود) ایجاد می‌کرد، کار را دشوارتر و اعتماد دهقانان را متزلزل می‌ساختند.
ولی این انحرافات و چپ روی‌ها عامل تعیین کننده نبود و کار بین دهقانان در این قطعه از زمان پیشرفت‌هائی کرد بطوریکه پس از یکسال کار، عده دهقانان متشکل در اتحادیه دهقانان از پنجاه هزار تجاوز کرد. این‌ها نخستین کامیابی‌های حزب در روستا بود. گام‌های اساسی هنگامی برداشته شد که پس از اوج جنبش در آذربایجان نخستین اصلاحات ارضی در آنجا بوجود آمد.
جوانان ـ سازمان جوانان توده‌ی ایران پیش از کنگره‌ی اول در تاریخ اول فروردین ۱۳۲۲ تشکیل گردید ولی کار در میان جوانان و روشنفکران خواه بعلت انحرافات فکری موجود، خواه از نظر مشکلات عمومی کار با روشنفکران و خواه بعلت کم‌کاری که خود تا درجه‌ی زیادی از نواقص رشد سریع حزب ناشی می‌شد، هنوز سر و سامان درستی نداشتند.
کمیته مرکزی پس از کنگره توجه جدی به کار جوانان و دانشجویان را در دستور روز قرار داد و به فعالیت جدی در این زمینه پرداخت.
بدوا روزنامه هفتگی «مردم برای جوانان» تاسیس شد که در آن مطالب ویژه‌ای بمنظور آشنا ساختن جوانان به اصول اولیه‌ی مارکسیسم و جلب آنان به مبارزه نشر می‌یافت.
سپس از طرف کمیته‌ی مرکزی برای این سازمان تا موقعی که هنوز خود کنگره‌ای تشکیل نداده‌اند کمیته‌ای تعیین گردید و روزنامه «رزم» بعنوان ارگان سازمان جوانان توده‌ی ایران بیرون آمد.
پیشرفت سازمان جوانان سریع بود و بزودی توانست آگاهترین و فعالترین جوانان و دانشجویان را بدور خود جمع کند. دومین کنفرانس ایالتی تهران که در مرداد ۱۳۲۴ تشکیل گردید برای کاری که در میان جوانان و دانشجویان تهران انجام شده بود ارزش بزرگی قائل شد و در ماده‌ی دوم قطعنامه خود نوشت که برای پیشرفت امور سازمان جوانان باید توجه کامل مبذول گردد و از هیچ مساعدتی دریغ نشود.
سرعت رشد سازمان جوانان توده‌ی ایران بنحوی بود که در نوامبر ۱۹۴۵ بعنوان یکی از موسسین فدراسیون بین‌المللی جوانان در کنفرانس لندن شرکت جست.
زنان ـ کار در میان زنان نیز از مسائل مورد توجه نخستین کنگره‌ی حزب بود. حزب توده ایران مبارزه‌ی عام در راه حقوق زنان را که نیمی از مردم کشور ما را تشکیل می‌دهند از اهم مسائل بشمار می‌آورد. کمیته مرکزی علاوه بر جلب زنان پیشگام در حوزه‌های حزبی، اقدام به تشکیل سازمان ویژه‌ای بنام «تشکیلات زنان» نمود تا بوسیله‌ی این سازمان بتوان بطور وسیعی بین زنان از همه‌ی طبقات کار توده‌ای انجام داد.
خواست‌های «تشکیلات زنان» عبارت بود از تساوی کامل حقوق زن و مرد، بهبود وضع مادی زنان زحمتکش، دستمزد متساوی در مقابل کار متساوی با مردان، بیمه‌ی اجتماعی، مبارزه با فحشاء ـ آنچه که اکنون پس از گذشت سال‌ها مبارزه و کوس و کرنائی که در باره‌ی «انقلاب شاهانه» زده می‌شود هنوز از خم یک کوچه خارج نشده است.
«تشکیلات زنان» دارای رهبری جداگانه و مجله‌ی ارگان مرکزی بنام «بیداری ما» بود. گام برجسته‌ای که در راه تأمین حقوق زنان از طرف حزب توده‌ی ایران برداشته شد تهیه ی لایحه‌ی ویژه‌ای در مورد تساوی حقوق زن و مرد بود که فراکسیون توده به مجلس آورد. به اهمیت این اقدام حزب در آن زمان و در شرایط آنروزی از آنجا می‌توان پی برد که از میان آن عده از وکلائی هم که مدعی آزادیخواهی بودند حتی سه نفر یافت نشد که با امضاء خود در زیر لایحه حد نصاب لازم را برای ارجاع لایحه به کمیسیون تکمیل نماید.
ارتش ـ با اینکه پیش از کنگره اول عده‌ای از افسران به حزب توده‌ی ایران گرویده بودند کار اساسی در ارتش را کمیته‌ی مرکزی منتخب از کنگره آغاز نمود. در اندک مدتی حزب توانست عده زیادی از افسران و درجه داران را جلب نماید. حوزه‌های ویژه‌ی حزبی در میان کلیه‌ی رشته‌های ارتش تشکیل شد. پی ریزی سازمان خاص افسری در این دوران انجام گرفت.
دوازدهم فروردین ۱۳۲۴، روزی که حزب نمایش عظیمی بعنوان اعتراض به تعقیب و ترور ارتجاع و حمله به مراکز حزبی یزد و اصفهان تشکیل داده بود، هنگام ورود نمایش‌دهندگان به خیابان اسلامبول هیئت حاکمه و ستاد ارتش برای نخستین بار با سرپیچی افسران از فرمان شلیک بسوی نمایش‌دهندگان روبرو شدند. افسر فرمانده گروهان در پاسخ به فرمان فرماندار نظامی اعتراض کرد و گروهان خود را کنار کشید و نمایش‌دهندگان از خیابان اسلامبول و از جلوی کلوب حزب «اراده ملی» سید ضیاء‌الدین با کمال نظم و آرامش عبور کردند. در میدان سپه نیز افسران و سربازان مامور حفظ نظم تفنگ‌ها را کنار گذارده با کف زدن از شعارهای نمایش‌دهندگان استقبال نمودند.
این خود نمونه کوچک ولی گویائی از رخنه‌ی نفوذ حزب در ارتش بود.
ادامه دارد
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
(#) روزنامه «رهبر» ۱۷ تیرماه ۱۳۲۴
به کانال صدای مردم در تلگرام بپیوندید
@sedayemardomdotn
