حفاظت از حیوانات در آتش‌سوزی جنگل

شرق، سپهر سلیمی: آتش‌سوزی جنگل‌های خاییز از خبرهای داغ محیط‌زیستی در هفته گذشته بود. گفته می‌شود سالانه ۱۵ هزار هکتار از جنگل‌های کشور در آتش می‌سوزند. آتش‌سوزی جنگل‌ها در شرایطی است که بر اساس گفته‌های مسئولان، ۴۰ تا ۶۰ درصد مساحت جنگل‌های کشور از بین رفته یا در آستانه نابودی است. شوربختانه نابودی جنگل‌ها مسئله‌ای فراگیر در جهان است.

آتش‌سوزی در جنگل به دو شکل مستقیم و غیرمستقیم می‌تواند بر سرنوشت حیوانات تأثیر بگذارد. سوختن، گرما و انتشار مواد سمی به طور مستقیم باعث مرگ حیوانات می‌شود و نابودی زیستگاه، تغییر زیستگاه و ازبین‌رفتن منابع غذایی در زیستگاه می‌تواند به شکل ثانویه باعث مرگ حیوانات شود. گفته می‌شود مرگ‌ومیر حیوانات پس از آتش‌سوزی بیش از زمان آتش‌سوزی است.

حیواناتی که سرعت کمتری دارند، در برابر آتش بیشترین آسیب را می‌بینند. برخی از خزندگان، پستانداران و بی‌مهره‌ها در این گروه قرار دارند. هرچند برخی از این حیوانات می‌توانند در زیر زمین پناه گرفته و از آتش جان سالم به‌در برند. معمولا پرنده‌ها در برابر آتش‌سوزی آسیب کمتری می‌بینند، البته بسته به فصل آتش‌سوزی، تخم یا جوجه‌های پرندگان در معرض آسیب جدی هستند. ضمن اینکه پرندگانی که در ارتفاع کمی پرواز می‌کنند در برابر آتش آسیب‌پذیرتر هستند. به‌طورکلی حیواناتی که روی درخت زندگی می‌کنند و در آنجا مخفی می‌شوند بیش از هر گونه‌ای در معرض آسیب هستند.

حیوانات فرارکرده از آتش استرس دارند و همین مسئله می‌تواند بر شرایط زیستی آنها اثر بگذارد. یکی دیگر از عوامل خطرناک برای حیوانات روبه‌روشده با آتش این است که به مناطق شهری یا جاده‌ها هجوم بیاورند. این مسئله می‌تواند زمینه تصادف یا شکار آنها را ایجاد کند. امن‌کردن محیط، اجتناب از تردد غیرضروری در مناطق زیست حیوانات و فراهم‌کردن آب و غذا برای حیوانات از جمله اقدامات فوری است که می‌توان برای نجات حیوانات باقی‌مانده از آتش انجام داد. پس از آتش‌سوزی جنگل، گیاهان و علف‌ها جایگزین درختان می‌شوند. این شرایط ممکن است باعث شود گونه‌های مهاجم بیشتر از گونه‌های بومی در منطقه ساکن شوند و تعادل را به‌هم بزنند. در مناطقی که آتش‌سوزی در کنار منابع آبی رخ می‌دهد شاهد تغییرات در کیفیت آب هستیم که این مسئله بر زیست حیوانات آبی اثر می‌گذارد.

آموزش نیروهای حفاظتی، اعم از محیط‌بانان و جنگل‌بانان و آموزش مردم محلی ساکن در حاشیه جنگل در کنار تجهیز این افراد به وسایل اطفای حریق از جمله عواملی است که می‌تواند نقش مهمی در مهار آتش داشته باشد. نکته مهم این است که حدود ۹۰ درصد آتش‌سوزی‌ها در مناطق جنگلی تعمدی است و عوامل انسانی در آن نقش دارد. آگاه‌سازی گردشگران، افراد بومی و وجود قوانین سخت‌گیرانه در حمایت از منابع طبیعی از دیگر عواملی است که می‌تواند موجب کاهش آتش‌سوزی‌ها شود.