در ضرورت بازگشت به جنبش حقوقی زنان

تا تغییر قوانین تبعیض‌آمیز فعالان زنان نمی‌توانند تمرکز بر آن را کاهش دهند. هر چند مسائلی مانند توانمند‌سازی و استقلال اقتصادی زنان و مطالبات مربوط به سبک زندگی و پوشش و فرهنگ‌سازی از اهمیت زیادی برخوردارند و باید مورد توجه قرار گیرند، اما جنبش زنان ایران نباید تمرکز خود بر اصلاح قوانین را کاهش دهد……

پرستو سرمدی – از زمان قتل رومینا به دست پدرش، به دلیل حساس‌تر شدن رسانه‌ها نسبت به مساله زن کشی، هفته‌ای نیست که خبر قتل دختری به دست پدر یا همسرش مخابره نشود. در این مدت بسیار شنیده‌ایم، از قتل دختری به دلیل مدل لباس بودن به دست پدر تا کشته شدن زنی به دست پسر عمو و شوهر اجباری‌اش به دلیل فرار از این اجبار.

سوزانده شدن دختری توسط برادرش و حتی خودکشی کودکی برای فرار از ازدواجی به اجبار عموهایش. آخرین خبر مربوط به قتل حدیث دختر ۱۱ ساله‌ای است که به دلیل عصبانیت پدر از صدای بلند تلوزیون به دست او خفه شده است. مادر دختر می‌گوید شوهرش قبل از این قتل در مورد قوانین فرزند کشی تحقیق کرده بود و می‌دانست مجازات چندانی در انتظارش نیست. همچون پدر رومینا که قبل از قتل او از وکیلی در مورد مجازات کارش پرس‌و جو کرده بود.

بنابراین قوانین در مورد این قتل‌ها نه تنها بازدارنده نبوده‌اند که متاسفانه نقش ترویجی هم داشته‌اند. در این مدت بسیار گفته شده از ماده ۳۰۱ قانون مجازات اسلامی که پدر و جد پدری را در صورت قتل از قصاص معاف می‌کند، هر چند که قصاص خود مورد تایید نیست، اما در این ماده مجازات جایگزین بازدارنده‌ای هم پیش بینی نشده‌است، و ماده ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی که قتل زن از سوی شوهر با انگیزه ناموسی را قابل توجیه می‌کند.

در این یادداشت قصد ورود به قتل‌های ناموسی و زن کشی را ندارم، چرا که در این مدت به کفایت در مورد آن گفته شده است. آن چه می‌خواهم مورد توجه قرار دهم، نقش قوانین تبعیض آمیز در حفظ فرودستی و رنج زنان است. نقشی که نمی‌توانیم به دلایل مختلف آن را نادیده بگیریم و یا کوچک بشماریم.

در حال حاضر همچنان که به دلیل قانون مجازات اسلامی دست مردان در اعمال خشونت علیه زنان باز گذاشته شده است، بر اساس قوانین مدنی و خانواده نیز به مردان این حق ناروا داده شده است که در مورد حوزه‌های مختلف زندگی زنان منتسب به خود تصمیم بگیرند. در مورد ازدواج دخترانشان، اشتغال، تحصیل، سفر، محل سکونت و طلاق همسرانشان. حقی غیر انسانی که هیچ تناسبی با شرایط اجتماعی کشورمان ندارد و زن را نه به عنوان انسانی کامل که به عنوان جنس دوم که باید جنس برتر در مورد امور مربوط به او تصمیم بگیرد در نظر گرفته‌است.
به دلیل نقش موثری که این قوانین در
فرودستی زنان ایران دارند، دهه‌ها توجه فعالان زنان در ایران به تغییر قوانین تبعیض‌آمیز بوده و جنبش زنان ایران جنبشی با ماهیت حقوقی محسوب شده‌است. تلاش‌های زیادی برای تغییر قوانین صورت گرفته، کمپین‌های مختلفی تشکیل شده و هزینه‌های زیادی نیز پرداخت شده‌است.

اما به نظر می‌رسد در دهه اخیر به دلایل مختلفی تمرکز فعالان زنان معطوف به حوزه‌های دیگر مربوط به تبعیض‌های جنسیتی شده‌ است. از جمله این دلایل می‌تواند مقاومت بسیار شدید و عجیب نهادهای مسیول در برابر تغییر این قوانین، به رغم تلاش‌های زیاد صورت گرفته و ضرورت آن باشد.

راه حل پیشنهادی فعالان زنان در مورد اخذ »شروط ضمن عقد« برای دور زدن بخشی از قوانین خانواده دلیل دیگری است که حساسیت برخی از فعالان اجتماعی را نسبت به قوانین کمتر کرده است. هر چند که راهکار “شروط ضمن عقد” توانسته گره کار بخشی از زنان ایران را باز کند، اما به رغم ارزش‌مندی زیادی که دارد، به دلیل اختیاری بودن پذیرش آن، تنها می‌تواند برای زنانی موثر باشد که در شرایط عادی هم از توانایی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بیشتری برای دور زدن قوانین تبعیض‌آمیز خانواده برخوردارند.

چرا که معمولا تنها این قشر از زنان در هنگام ازدواج موفق به اخذ شروط ضمن عقد می‌شوند. جمعیت زیادی از زنان همچنان گرفتار قوانین فعلی خانواده مانده‌اند و با تسهیل قوانین مربوط به مهریه احتمالا مشکلات‌شان بیشتر هم شده است.

همچنان که در مورد قتل‌های ناموسی دیده می‌شود که مرتکبین با آگاهی نسبت به مجازات اندکی که در انتظارشان است، مبادرت به قتل می‌کنند. متاسفانه برخی مردان نیز با استفاده از اختیارات ناعادلانه و غیرانسانی که بر اساس قوانین خانواده دارند، بر دختر و همسرشان اعمال سلطه کرده و بر فرودستی آنها می‌افزایند.

این مساله غیر از تاثیری است که این قوانین در عقب نگه داشتن فرهنگی جامعه ایفا می‌کنند. استقلال، اشتغال، آموزش و حتی بهداشت بسیاری از زنان در ایران همچنان متاثر از این قوانین و فرهنگ مردسالار است.

تا تغییر این قوانین تبعیض‌آمیز فعالان زنان نمی‌توانند تمرکز بر آن را کاهش دهند. هر چند مسائلی مانند توانمند‌سازی و استقلال اقتصادی زنان و مطالبات مربوط به سبک زندگی و پوشش و فرهنگ‌سازی از اهمیت زیادی برخوردارند و باید مورد توجه قرار گیرند، اما جنبش زنان ایران نباید تمرکز خود بر اصلاح قوانین را کاهش دهد.

*رییس کمیسیون مطالعات زنان حزب اتحاد

۲۲ تیر ۹۹

به کانال صدای مردم در تلگرام بپیوندید
@sedayemardomdotnet