فشار مالیات بر دهک‌های پایین
آن طور که رصد آمارها در سال‌های گذشته نشان می‌دهد، حدود ۵۰۰ هزار میلیارد ریال معافیت‌های مالیاتی در کشور وجود دارد
همدلی| فاطمه آقایی‌فرد: دو روز پیش، وقتی رسانه‌های خارجی از تصمیم میلیون‌ها میلیاردر آمریکایی و سایر کشورهای جهان، برای پرداخت مالیات بیشتر خبر دادند، نگاه‌ها دوباره به سمت فرارهای مالیاتی افراد مرفه در داخل کشور خیره شد؛ به این‌که در داخل کشور دهک‌های درآمدی پایین به جای افراد ثروتمند جامعه برای مالیات هزینه می‌کنند، اما در جوامع پیشرفته عکس این قضیه صدق می‌کند. چند ماه پیش بود که ایلنا در این‌باره نوشت، در سال ۹۹ طبق لایحه بودجه، افراد زیر خط فقر بیشتر از حقوق‌شان را به دولت مالیات می‌دهند. البته این موضوع اتفاق تازه‌ای نیست و پرداخت مالیات از سوی دهک‌های درآمدی پایین بارها در سال‌های اخیر با انتقاد مواجه شده، اما در گزارشی که این‌روزها از سوی رسانه‌های خارجی درباره پوشش درآمدهای مالیاتی از سوی افراد مرفه جامعه منتشر شده، بیشتر می‌توان به عمق فاجعه مالیاتی در داخل کشور و سایر نقاط دنیا پی برد. دوشنبه بود که بلومبرگ در تارنمای خود نوشت، این‌روزها میلیون‌ها میلیاردر از آمریکا و شش کشور دیگر جهان، پیام مهمی به دولت‌های خود دارند؛ «از ما مالیات بگیرید، از ما مالیات بگیرید و از ما مالیات بگیرید»؛ افرادی که خودشان را «میلیونرهایی برای انسانیت»، خطاب می‌کنند و در میان آنها اسامی مدیران شرکت والت دیزنی؛ به عنوان یکی از بزرگترین شرکت‌های رسانه‌ای و سرگرمی جهان، و حتی ابیگل دیزنی، به عنوان یکی از وارثان و سهامداران این شرکت به چشم می‌خورد. شاید جالب باشد که در میان این میلیاردرها، نام فردی با هویت ایرانی نیز به چشم می‌خورد که در روزهای کرونایی از دولت کشوری که در آنجا مقیم است، خواسته تا مالیات بیشتری را بپردازد؛ دژفر شالچی، همان کارآفرین ایرانی-دانمارکی است که گویا در کودکی به دانمارک مهاجرت کرده و چندین شرکت تاسیس کرده است. آنطور که این خبرگزاری در ادامه این گزارش آورده، اپیدمی کووید۱۹ برنامه‌های جدیدی را در دستور کار دولت‌ها قرار داده؛ برنامه‌هایی که هزینه میلیاردی می‌طلبند تا حالا این میلیاردرها برای کمک به پرداخت این هزینه‌ها، آستین‌ها را بالا بزنند؛ «امروز ما میلیونرها و میلیاردرها، از دولت خود می‌خواهیم تا مالیات افرادی مانند ما را افزایش دهد، از دولت می‌خواهیم تا بلافاصله، به صورت مستقیم و به صورت اساسی مبلغ مالیات ما را افزایش دهد؛ ما نمی‌خواهیم قفسه فروشگاه‌های مواد غذایی را پر از کالا کنیم یا کالاهای اساسی را در میان مردم توزیع کنیم، بلکه کمک ما فقط مالی است؛ آن هم به مقدار خیلی زیاد؛ پولی که اکنون به شدت مورد نیاز است». این درخواست که چند روزی پیش از قرار ملاقات کشورهای جی۲۰ منتشر شده در حالی توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرده که حتی در روزهایی که کرونا بر دنیا غلبه نکرده بود نیز از سوی این ثروتمندان مطرح می‌شد و این افراد در آن روزگار نیز درخواست پرداخت مالیات بیشتر نسبت به بقیه افراد را داشتند.
مرور این گزارش علاوه بر این‌که نقش مالیات در اقتصادهای پیشرفته را برای ما پررنگ می‌کند، از تفاوت قابل‌توجه نگاه اقشار مختلف به پوشش این درآمدها در نقاط مختلف دنیا در مقایسه با ایران نیز حکایت می‌کند؛ اتفاقی که به نظر می‌رسد بی‌توجهی به آن هزینه‌های گزافی را برای دولت و اقشار ضعیف و متوسط روی کار بیاورد؛ مخصوصا در روزهایی که کرونا هزینه دیگری را بر هزینه‌های دولت تحمیل می‌کند.
تصویب قوانینی که فراموش می‌شوند
یکی از موضوعات فراگیر در اکثر کشورهای جهان به خصوص کشورهای در حال توسعه، بالا بودن فرار مالیاتی است. این موضوع در روزهایی که فشار تحریم‌ها از یک‌سو درآمدهای نفتی را تحت تاثیر خود قرار داده و در شرایطی که هر روز با احاطه اقتصاد توسط کرونا، هزینه‌های گزافی روی دست دولت می‌ماند، از اهمیت بیشتری برخوردار شده است. آن طور که رصد آمارها در سال‌های گذشته نشان می‌دهد، حدود ۵۰۰ هزار میلیارد ریال معافیت‌های مالیاتی در کشور وجود دارد که ساماندهی برخی از آنها می‌تواند به افزایش درآمد مالیاتی و کاهش نرخ برخی مالیات‌های موجود از جمله نرخ مالیات بر سود شرکت‌ها بینجامد. درست در چنین شرایطی، آمارهای مختلفی هم درباره رقم واقعی فرارهای مالیاتی وجود دارد، اما به نظر می‌رسد با وجود همه اظهارنظرها در این زمینه، اقداماتی که برای سد کردن راه این فرارهای مالیاتی وجود دارد، بطئی و کند است. از سوی دیگر تعریف قوانین مالیاتی جدید از جمله مالیات از خانه‌های خالی یا مالیات بر عایدی سرمایه این‌روزها در حالی در دستور کار مسئولان قرار گرفته که همکاری مناسبی میان سازمان‌ها، نهادها یا افرادی که توان پرداخت مالیات بیشتر به دولت را دارند، ایجاد نشده و راه برای فرارهای مالیاتی همچنان باز است. در چنین شرایطی دولت به جای این‌که کسری بودجه ناشی از کاهش فروش نفت را با درآمدهای مالیاتی از افراد یا سازمان‌های با درآمد بالا جبران کند، هر روز قانون جدیدی برای مالیات در کشور وضع می‌کند که به نظر می‌رسد این قوانین نیز مانند قبلی‌ها بعد از مدت کوتاهی به سایه خواهد رفت و تنها اسمی از آنها باقی خواهد ماند.
فرارهای مالیاتی چه شد؟
آمارهای خیره‌کننده‌ای از میزان فرارهای مالیاتی در کشور آن هم از سوی افراد و سازمان‌های صاحب‌نام منتشر شده است. چند روز پیش هم آمار وحشتناکی از میزان فرار مالیاتی از زبان معاون حقوقی و فنی سازمان امور مالیاتی به بیرون درز کرد؛ حدود ۳۰ تا ۳۵هزار میلیارد فرار مالیاتی از طریق کتمان درآمد داریم که با افتتاح سامانه دریافت گزارشات مردمی این موضوع بررسی خواهد شد. درباره میزان فرارهای مالیاتی بارها گزارش‌هایی نیز از سوی نمایندگان مختلف منتشر شده است؛ البته این فرارهای مالیاتی از سوی برخی پزشکان و وکلا دیگر برای خیلی از ماها عادی شده، زمانی که بعد از یک ویزیت ساده یا مشاوره حقوقی، به یکی از فروشگاه‌های اطراف آن دفتر یا مطب ارجاع داده می‌شویم تا با استفاده از دستگاه کارت‌خوان همسایه‌ها هزینه خود را پرداخت کنیم؛ گزارش‌های میدانی زیادی هم در این‌باره وجود دارد، هر چند کار به جایی رسیده که آمارهای رسمی زیادی نیز در این‌باره می‌توان دید.
مرداد سال ۹۷ بود که اظهارات یک کارشناس اقتصادی در برنامه پایش درباره فرار مالیاتی هفت هزار میلیارد تومانی پزشکان موجب شد این موضوع مورد توجه کارشناسان و رسانه ها قرار بگیرد. مسئولان سازمان امور مالیاتی پس از این قضیه، میزان مالیات پرداخت شده توسط پزشکان را ۱۵۰ میلیارد تومان اعلام کردند. نهایتا مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در دی ماه ۹۷، میزان مالیاتی که باید توسط پزشکان پرداخت شود را حدود ۶۷۰۰ میلیارد تومان برآورد کرد. یکی دیگر از گروه‌هایی که در چند سال اخیر میزان فرار مالیاتی آنها مورد توجه کارشناسان و رسانه ها قرار گرفته، وکلا هستند.
مسئولان سازمان امور مالیاتی حدود دو سال پیش بود که اعلام کردند حدود سه هزار وکیل پرونده مالیاتی ندارند. در همان روزها بود که برخی کارشناسان و نمایندگان مجلس میزان فرار مالیاتی وکلا را حدود شش تا ۱۲ هزار میلیارد تومان تخمین زدند. این رقم در حالی مطرح شد که همزمان برخی از گزارش‌ها از رقم ۱۲هزار میلیاردی این فرارهای مالیاتی خبر دادند.
هر چه که هست به نظر می‌رسد اختلاف نظر مسئولان در مقدار فرار مالیاتی ناشی از شفاف نبودن فعالیت‌های اقتصادی در کشور باشد، در واقع برخلاف کشورهای پیشرفته دنیا در ایران سازوکار مشخصی برای رصد جریان پول و کالا وجود ندارد و همین امر باعث می‌شود که نتوان مقدار واقعی مالیات را مشخص کرده و از مودیان مالیاتی اخذ کرد؛ این موضوع وقتی که فشار مالیاتی بر دوش حقوق‌بگیران و دهک‌های درآمدی پایین وجود دارد، بیشتر نگران کننده به نظر می‌رسد؛ انگار که مسئولان ما هنوز به مقوله مالیات به صورت جدی نگاه نمی‌کنند و برای ساماندهی درآمدهای مالیاتی در دور باطلی قرار گرفته‌اند. مصداق این اتفاق را می‌توان در فعالیت این‌روزهای بهارستان به خوبی دید. مجلس این‌روزها در حالی روی پرونده مالیات بر خانه‌های خالی تمرکز کرده که هنوز موضوع فرارهای مالیاتی از پزشکان، وکلا و سایر افراد و نهادهای پردرآمد حل نشده و این فرارهای مالیاتی وضع درآمدهای دولت و حتی دخل و خرج خانوارهای سطح ضعیف را به بحران تبدیل کرده است. به طوری که دولت به منظور جبران کسری بودجه از راه‌های تورم‌زایی مثل افزایش پایه پولی پناه برده و مجلس نیز هر روز قوانین جدیدی برای اخذ مالیات وضع می‌کند؛ اخذ مالیات از خودروهای گران‌قیمت که به باور بسیاری از آگاهان اقتصادی نه تنها تاثیری روی بازار خودرو ندارد، بلکه به دلیل باز بودن راه‌های فرار مالیاتی، تاثیری در درآمدهای کشور نخواهد داشت. چندی پیش هم جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی طرح اخذ مالیات بر عایدی سرمایه را برای بررسی در جلسه علنی مجلس، تقدیم هیات‌رئیسه کردند که گمانه‌زنی‌ها خبر از اضافه شدن بازار سرمایه به لیست بازارهایی که مشمول این طرح می‌شود، می‌داد؛ آن‌روزها این خبر به دلیل این‌که کارشناسان میگفتند طرح مالیات بر عایدی سرمایه برای بازار سرمایه که از ارکان تامین مالی اقتصاد و ابزاری کارآمد برای تامین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط است و به دلیل این‌که می‌تواند نقدینگی هدایت شده به بورس را از این بازار خارج کند، لغو شد. به نظر می‌رسد مردم در کشورهای توسعه‌یافته همراه دولت هستند تا هزینه‌های کشورشان وبال گردن قشر ضعیف و متوسط نباشد، این در حالی است که در کشور ما انگار دهک‌های درآمدی بالا و حتی مسئولان در پوشش درآمدهای مالیاتی اندر خم یک کوچه هستند و همچنان تکلیف انجام نشده پشت تکلیف قطار می‌کنند و راه به جایی نمی‌برند.
به کانال صدای مردم در تلگرام بپیوندید
@sedayemardomdotnet
