ریسک سیلاب در گلستان
در پژوهشی که یکی از دانشجویان دکتری نگارنده (خانم دکتر صفری‌پور) بر روی پهنه‌بندی خطر سیلاب در گلستان در سال ۱۳۹۱ انجام داد، مشخص شد که رودخانه‌های چهل چای (چلی چای) و سراب گرگان‌رود، که یک‌چهارم از حوضه آبخیز گرگان‌رود را تشکیل می‌دهند، خطرناک‌ترین حوضه‌های فرعی از نظر سیلاب هستند.
اعتماد، مهدی زارع: در روزهای اول آذر ۹۹ افزایش ابر، بارش برف در ارتفاعات شرق البرز و شرق دریای مازندران با پیش‌بینی بارندگی به اعلام احتمال سیلاب و احتمال آبگرفتگی معابر عمومی انجامید. سامانه بارشی جدید از پنجشنبه ۶ آذرماه به این منطقه وارد خواهد شد. مهم‌ترین رود استان گلستان گرگان‌رود است. این رود از مناطق کوهستانی گلستان و غرب کپه‌داغ سرچشمه می‌گیرد. رود بزرگ گرگان رود از شهر گرگان قدیم (گنبد کاووس) می‌گذرد و ناحیه گرگان نام منطقه‌ای بین رود گرگان تا رود اترک است. شهرهای مراوه تپه، بندر گز، گرگان، گالیکش، کردکوی، مینودشت، آزادشهر، کلاله، رامیان، گنبدکاووس، آق قلا، بندر ترکمن و گمیشان در معرض «خطر بالای سیلاب» و شهرهای علی‌آباد، آزادشهر، گالیکش و گرگان در معرض «خطر بسیار زیاد سیلاب» قرار دارند. یک سوم از روستاهای گلستان در معرض خطر بالا تا بسیار بالای سیلاب هستند .
در پژوهشی که یکی از دانشجویان دکتری نگارنده (خانم دکتر صفری‌پور) بر روی پهنه‌بندی خطر سیلاب در گلستان در سال ۱۳۹۱ انجام داد، مشخص شد که رودخانه‌های چهل چای (چلی چای) و سراب گرگان‌رود، که یک‌چهارم از حوضه آبخیز گرگان‌رود را تشکیل می‌دهند، خطرناک‌ترین حوضه‌های فرعی از نظر سیلاب هستند. در آن پژوهش برای اولین‌بار با داده‌های مربوط به حوزه آبخیز گرگان‌رود مرتب‌سازی اولویت‌های خطر سیل در آن منطقه انجام شد، و نقشه پهنه‌بندی خطر سیلاب با روش جدید ارایه شد. در آن نقشه خطربالای سیلاب برای ناحیه‌ای یافته شد که دقیقا در سیلاب آخر اسفند ۹۷ و اوایل فروردین ۹۸ دچار آب گرفتگی کامل شدند! رودخانه چهل چای از کوه‌های قلعه‌قافه (از توابع مینودشت) سرچشمه گرفته و پس از عبور از مجاورت روستاهای قلعه‌قافه (از مرتفع‌ترین روستاهای گلستان) و خوردیماق به مینودشت و سپس با عبور از گنبد به رودخانه نرم آب و در نهایت به رودخانه گرگان رود منتهی می‌شود. در همین مسیر رودخانه چهل چای مهم‌ترین زمین لغزش‌های ناشی از بارندگی‌های سنگین ابتدای سال ۹۸ رخ داد.
به نحوی که بیشتر خانه‌های روستای قلعه‌قافه به دلیل زمین‌لغزش تخریب شدند و در بررسی که با همفکری نگارنده به عمل آمد، محلی در مجاورت روستای قلعه‌قافه به عنوان محل مناسب برای ساخت خانه‌های جدید روستاییان انتخاب شد. در اینجا می‌توان درک کرد که منشأ سیلابی شدن رودهای گلستان چیست: مداخلات انسانی و حذف پوشش جنگلی، با تحریک دامنه‌ها به حرکت‌های دامنه‌ای و زمین‌لغزش می‌انجامد، و حرکت واریزه‌ها در دامنه‌ها، به سیلابی‌تر شدن رودخانه‌ها کمک می‌کند. در ادامه مسیر با مداخله بیشتر در مسیر رودخانه (مثلا ساخت پارک الغدیر در بستر همین رودخانه چهل چای در شهر گنبد) رودخانه سیلابی‌تر می‌شود. رود گرگان هر چه به طرف غرب (دریای مازندران) می‌رود زمین هموارتر و سرعت حرکت آب کمتر و رسوب‌گذاری زیادتر است. بنابر همین رسوب‌گذاری‌ها (که شرایط مساعد را برای کشاورزی فراهم می‌کند) محل پیوستن رودخانه به دریای مازندران درطی تاریخ به تدریج تغییر کرده و اکنون با گذر از شهر «خواجه نفس» به دریای می‌ریزد.
بر روی گرگان رود سه سد وشمگیر (بهره‌برداری از بهمن ۱۳۴۹)، گلستان ۱ و گلستان ۲ (بوستان) ساخته شده است. در این منطقه با وضع زمین‌شناسی (برونزد وسیع سازند‌های نسبتا جوانتر دوران سوم زمین‌شناسی در بخش‌های مهمی از سرچشمه‌های رودهای منطقه گرگان) و توسعه انسانی می‌توان دریافت که میزان رسوب‌گذاری در رودها بالاست و مخزن سدهایی که در منطقه ساخته شده با سرعت از رسوبات پر می‌شود. ادامه بهره‌برداری از سدها، تنها با رسوب‌زدایی از مخزن سدها ممکن خواهد بود. در پایان سال ۹۷ سد وشمگیر عملا با رسوبات پر شده بود، و در سیلاب بهار ۹۸ آبی که ممکن بود در دریاچه سد ذخیره شود از کنار محور سد، مسیر جدیدی یافت و در دشت گرگان جاری شد. توسعه منطقه‌ای سیل‌خیز مانند استان گلستان بدون در نظر داشتن وضعیت زمین‌شناسی مخاطرات طبیعی، به ریسکی‌تر شدن مناطق مسکونی این استان می‌انجامد.
به کانال صدای مردم در تلگرام بپیوندید
@sedayemardomdotnet
