حذف زنان به‌نام شایسته‌سالاری
با این‌که گفته می‌شود نیمی از جمعیت کشور هستند، اما سهم چندانی در تصمیم‌گیری‌ها ندارند، بنابراین جایگاه مدیریتی کمتری دیده می‌شود که زنان در آن حضور داشته باشند. تعداد زنان حاضر در مجلس شورای اسلامی موید این واقعیت است که این بخش از جامعه اگرچه در سال‌های اخیر موفقیت‌های زیادی نظیر سهم بالای ورود به دانشگاه و کسب توانایی‌های علمی پژوهشی و حتی صنعتی داشتند، اما همچنان دست‌شان از مشاغل تصمیم‌ساز کوتاه است و در بهترین حالت فقط می‌توانند یک کارمند موفق باشند، یا به‌تعبیری سقف آینده شغلی‌شان کوتاه است…..
همدلی: شاید به‌همین دلیل بود که کابینه حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، مصوبه‌ای به‌نام «اولویت انتصاب زنان و جوانان در پست‌های مدیریتی» را تصویب کرد. به‌گزارش رسانه‌ها بر اساس این مصوبه، ۳۰درصد از جایگاه‌های مدیریتی باید به زنان و جوانان داده می‌شد تا در حوزه جوان‌گرایی و احیای حقوق زنان گامی رو به جلو برداشته شود. درهمین‌باره «سعید معدنی» جامعه‌شناس به روزنامه همدلی می‌گوید: «بالاخره باید امکان حضور زنان در عرصه مدیریتی را از جایی شروع کرد، چراکه مثلاً ممکن نیست به‌طور ناگهانی یک زن یا مرد را از مدرسه برداشت و در جایگاه وزیر قرار داد، یک فرد باید مراحل مدیریتی را طی کند، در این مورد مشخص یک زن باید شغل‌های مدیریتی و پارلمانی را پشت‌سر بگذارد تا این‌که شناخته شود و بتواند آماده پذیرش مسئولیت‌هایی مانند یک وزارتخانه شود.»
رویکرد سایر کشورها
البته چنین اقدام و برنامه‌ریزی‌هایی تنها مربوط به ایران نیست، بسیاری از کشورها، حتی درمیان کشورهای توسعه یافته چنین قوانینی را اجرا می‌کنند. مثلاً کشور ژاپن به‌عنوان یکی از اقتصادهای برتر دنیا سال ۲۰۰۳میلادی موضوع اعطای ۳۰درصد از پست‌های ارشد مدیریتی به زنان را مطرح کرد تا به‌گفته مقامات این کشور جامعۀ مردسالار ژاپن وادار به پذیرش تنوع در مدیریت‌ها شود. به‌گزارش روز گذشته یورونیوز، از آن‌جایی که ژاپنی‌ها تنها به نیمی از اهداف خود رسیدند، «یوشیهیده سوگا»، نخست‌وزیر ژاپن اعلام کرد که بر اساس برنامه پنج ساله جدیدی قرار است هدف برابری جنسیتی در اولین فرصت طی ده سال آینده محقق شود. گامی که به‌نظر می‌رسد در ایران شروع نشده متوقف شد و چندی پیش دیوان عدالت اداری درپی اعلام شکایت یک شهروند و در جریان بررسی پرونده، رای قطعی به ابطال مصوبه دولت برای اولویت ۳۰درصدی انتصاب زنان و جوانان در پست‌های مدیریتی داد. اقدامی که با مخالفت برخی از فعالان حقوق زنان روبهرو شد. از آن‌جایی‌که رای صادر شده قطعی اعلام شده بنابراین تنها راه ابطال رای، دستور رئیس قوه قضائیه است. به‌همین دلیل تعدادی از فعالان اجتماعی از جمله فائزه‌هاشمی، دختر مرحوم آیت‌الله‌هاشمی رفسنجانی باحضور در مقابل دبیرخانه قوه قضائیه مراتب اعتراض خود را نسبت به رای صادر شده اعلام کردند تا باری دیگر امکان بررسی وجود داشته باشد. بعد از این اقدام مرکز رسانه قوه قضائیه درخصوص اعتراض به ابطال مصوبه انتصاب ۳۰درصدی زنان و جوانان توضیحاتی در اختیار رسانه‌ها قرار داد.
تلاش برای شایسته‌سالاری
در بخشی از این توضیحات آمده که «مستنداتی که قضات دیوان عدالت اداری برای ابطال این مقرره مورد توجه قرار دادند، از این قرار بود: الف: ضرورت رفع تبعیض در انتصاب مدیران ب: ضرورت رعایت شایسته‌سالاری در انتصاب مدیران ج: ضرورت ایجاد فضای رقابتی در انتصاب مدیران د: ضرورت رعایت مُرّ قانون در انتصاب مدیران. به‌بیان دیگر استدلال قضات برجسته هیات عمومی دیوان عدالت اداری در صدور این رای این بود که در بحث انتصاب افراد به مدیریت‌های حرفه‌ای، ماده ۵۳قانون مدیریت خدمات کشوری حکمی که بیان کرده صرفا بر مبنای شایسته گزینی و شایسته‌سالاری است. این ماده تصریح دارد که انتصاب و ارتقای شغلی کارمندان باید با رعایت شرایط تحصیلی و تجربی لازم و پس از احراز شایستگی و عملکرد موفق در مشاغل قبلی آنان صورت گیرد و شرایطی مثل جنسیت و سن و امثالهم جزء شرایط انتصاب در این قانون پیش بینی نشده است. استدلال دیوان عدالت اداری در این مورد این بود که طبعا اگر بانویی شرایط ارتقای شغلی و شایستگی انتصاب در یک مدیریت حرفه‌ای را داشته باشد، طبق قانون باید این ارتقاء به او اعطا شود. بر این اساس میتوان اینگونه نتیجه گرفت که آنچه در دیوان عدالت اداری مورد رای قرار گرفته، کاملا مطابق قانون است و باید انتصاب در پست‌های مدیریت حرفه‌ای بر مبنای احراز شایستگی باشد و اصول حقوقی هم بیانگر این موضوع است که خدمت عمومی باید توسط شایستگان ارائه شود و اگر سن و جنسیت در گزینش مدیران ملاک بود، قانونگذار آن را تصریح می‌کرد.»
موانع سنتی شایسته‌سالاری
اگرچه استدلال دستگاه قضا برای فراهم کردن امکان شایسته‌سالاری در رای صادر شده با توجه به قوانین موجود درست است اما به‌نظر می‌رسد در جوامعی که همچنان برخی از بنیادهای سنتی وجود دارد امکان تحقق شایسته‌سالاری به‌ویژه در مواردی که انتخاب میان یک زن و مرد برای تصدی پست‌های مدیریتی است با موانع جدید روبهرو باشد. در بسیاری از مواقع نگاه نه‌چندان مثبت به زنان سبب شده علی‌رغم برخورداری از شایستگی‌های لازم اما آن‌ها نتوانند در جایگاه شایسته خود حضور داشته باشند. از این روی سعید معدنی، جامعه‌شناس، در اشاره به وجود برخی موانع شایسته‌سالاری یادآور می‌شود: «گاهی یک جامعه آن‌قدر به رشد رسیده که در آن دیگر میان زن و مرد هیچ تفاوتی وجود ندارد، مثلاً امروز رهبر یکی از پرقدرت‌ترین اقتصادهای جهان یعنی آلمان یک زن است، اما برعکس گاهی در جوامعی هستیم که هنوز نگاه‌های مردسالارانه به زنان وجود دارد. حتی گاهی این نگاه به جوانان هم وجود دارد. در جوامع سنتی معمولاً می‌گویند کار را به افراد مسن بسپاریم چراکه معتقدند آن‌ها تجربه روزگار دارند، بنابراین به‌جوانان و زنان بهایی داده نمی‌شود، امروز بعد از سال‌ها تازه در دولت آقای روحانی یک نفر متولدِ بعد از انقلاب در ایران توانسته وزیر شود(آذری جهرمی- وزیر ارتباطات) یعنی در سال‌های گذشته به‌هیچ وجه اجازه ندادیم جوانان وارد عرصه مدیریت کلان شوند.» از این روی به‌نظر می‌رسد برای حضور هرچه بیشتر زنان و جوانان در عرصه مدیریت در جوامعی که همچنان برخی موانع سنتی برای انتخاب افراد شایسته وجود دارد، «تبعیض مثبت» انتخاب مناسبی باشد. معدنی در توضیح این نگاه متفاوت به تبعیض بیان کرد: «گاهی در برخی از کشورها درنظر می‌گیرند که مثلاً حداقل ۳۰الی۴۰درصد از اعضای پارلمان حتما زن باشد. حالا باید از بین زنان، شایسته‌ترین آن‌ها انتخاب شود. البته این امکان وجود دارد که زنان در ۶۰الی۷۰درصد باقی مانده هم سهمی داشته باشند. به‌چنین کاری تبعیض مثبت می‌گویند. از این روی معتقدم تبعیض مثبت در کشورهای جهان سوم اتفاقاً کارخوبی هست برای این‌که زنان و جوانان بتوانند وارد عرصه شوند و در فرایند مدیریت جامعه مشارکت جدی داشته باشند.» این جامعه‌شناس در پاسخ به‌‌این‌که آیا در جوامع سنتی و مردسالار امکان شایسته‌سالاری میان زن و مرد وجود دارد گفت: «در جامعه‌ای که مردسالار است و گاهی با نگاه نه‌چندان مثبت به زنان نگاه می‌شود، اگر شما بگویید شایسته‌سالاری، به‌نوعی فریب اذهان عمومی است. ببینید اگر مثلاً در افغانستان این ۳۰درصد حضور زنان در پارلمان درنظر گرفته نمی‌شد به‌ندرت زنان می‌توانستند وارد پارلمان شوند. از این روی گروهی معتقدند شایسته‌سالاری یک نوع پوشش است برای غیر شایسته‌سالاری، درحقیقت گاهی این واژه استفاده می‌شود که عناصر مطلوب به‌کار گرفته شود.»
به کانال صدای مردم در تلگرام بپیوندید
@sedayemardomdotnet
