از ایران تا عربستان؛ به دنبال تغییرها، شباهت‌ها و تفاوت‌ها

«چطور چند هفته ایران بودی و هنوز بی آسیب برگشتی؟» این واکنش راننده تاکسی عربستانی است به خبرنگار آلمانی که ایران را یکی از سه کشور محبوبش برای سفر می‌داند. اشتفان اورت که چند سال پیش ایران بود، در تازه‌ترین سفرش به عربستان سعودی رفته و از شباهت‌ها و تفاوت‌های دو کشور می‌گوید. آیا عربستان تغییرپذیر و گردشگر پذیر است؟ و چرا اصولا ایران با آن پهناورش و با آن زیبایی طبیعتش، با این همه تفاوت اقلیمش و با آن کثرت ملیت ها با آداب و رسوم و فرهنگ متفاوت هنوز جذابیت گردش گری را به خود اختصاص نمی دهد. نقش حاکمیت استبداد دینی و خفقان در عرصه را چگونه باید بر رسی و به بحث گذاشت؟…….

گردشگری، سیاحت یا توریسم به طور کلی به عنوان مسافرت تفریحی یا تحقیقی و علمی در نظر گرفته می‌شود. هر چند که در سال‌های اخیر گردشگری شامل هرگونه مسافرتی می‌شود که شخص به واسطه آن از محیط کار یا زندگی خود خارج شود. به کسی که گردشگری می‌کند گردشگر، سیاح یا توریست گفته می‌شود.واژه گردشگر از زمانی پدید آمد که افراد طبقه متوسط اقدام به مسافرت کردن نمودند. از زمانی که مردم توانایی مالی بیشتری پیدا کردند و عمرشان طولانی‌تر شد، این امر ممکن شد.

اغلب گردشگرها بیش از هر چیز به آب و هوا، فرهنگ یا طبیعت مقصد خود علاقمند هستند. ثروتمندان همیشه به مناطق دوردست سفر کرده‌اند، البته نه به صورت اتفاقی، بلکه در نهایت به یک منظور خاص. به طور مثال برای دیدن ساختمان‌های معروف و آثار هنری، آموختن زبان‌های جدید و چشیدن غذاهای متفاوت. گردشگری سازمان‌یافته امروزه یک صنعت بسیار مهم در تمام جهان است. با کمال تاسف باید گفت کشور ما ایران با وجود رژیم استبداد دینی از این موقعیت بی بهره مانده است.
گردشگری در ایران به عنوان یک صنعت از ظرفیت‌های بسیار بالایی برای رشد و توسعه برخوردار است.بر اساس گزارش سازمان جهانی جهانگردی،گردشگری در ایران رتبه دهم جاذبه‌های باستانی و تاریخی و رتبه‌ پنجم جاذبه‌های طبیعی را در جهان دارا است و یکی از امن‌ترین کشورهای منطقه و جهان از لحاظ امنیت برای گردشگران خارجی می تواند داشته باشد. در سال ۲۰۰۸، در حدود ۲ میلیون گردشگر خارجی از ایران بازدید کرده‌اند و این در حالی است که در این سال ۸۴۲ میلیون جهانگرد در دنیا سفر کرده‌اند.

به نظر کارشناسان،صنعت گردشگری در ایران از توسعه‌ای که شایستهٔ آن است برخوردار نبوده‌ است. دلیل آن چیست و چرا؟ از دلایل کم رونق بودن صنعت گردشگری در ایران  می‌توان به آماده نبودن بسترهای اقتصادی مناسب برای جذب سرمایه‌گذاری در ساخت هتل و سایر صنایع جانبی این حوزه اشاره کرد.یکی دیگر از دلایل کم رونق بودن گردشگری در ایران بی‌خبر بودن سرمایه‌گذاران از زمینه‌های موجود در ایران و تبلیغات ضعیف و نیز انتشار اخبار نادرست و منفی از ایران، محدودیت‌هاى اجتماعی و مذهبی برای گردشگران خارجی و همچنین تنش‌های سیاسی با بعضی کشورهای غربی و همچنین منطقه نیز از دیگر موانع در راه رشد صنعت گردشگری در ایران است.

در مقایسه گردشگری ایران با برخی کشورها،ایران نتوانسته‌ است کارنامه موفقی را در این زمینه از خود برجای بگذارند. به طور مثال تنها در سال ۲۰۰۷ میلادی، حدود ۱۵ میلیون گردشگر خارجی از شهر دبی در کشور امارات متحده عربی در جنوب خلیج فارس دیدار کردند.این در حالی است که کشور ایران با سهمی کمتر از یک پانزدهم تعداد گردشگران شهر دبی در سال مشابه، تنها کمتر از یک درصد سهم درآمد جهانی از صنعت گردشگری را به خود اختصاص داده‌است.

گردشگری در ایران-صنعت گردشگری بر خلا‌ف بخش‌های اقتصادی دیگر از مجموعه‌ای از ارایه کنندگان خدمات شامل دفاتر خدمات مسافرتی و تورگردانی، عاملا‌ن حمل و نقل هوایی، ریلی، جاده‌ای و دریایی، هتل‌ها، مهمان‌سراها و مهمان‌پذیرها، متصدیان جاذبه‌های گردشگری، رستوران‌ها، فروشگاه‌های محصولا‌ت صنایع دستی، اقلا‌م سوغاتی، پوشاک، کفش، اشیا چرمی‌و سایر اقلا‌م مورد علا‌قه گردشگران است.

تنوع فعالیت‌های مربوط به صنعت گردشگری باعث شده است تا رونق این بخش، اثرهای اقتصادی بالا‌یی را برای اقتصاد کشور در مقایسه با سایر بخش‌های اقتصادی ایجاد کند. علا‌وه بر این مطالعات انجام شده نشان داده‌اند توسعه این صنعت نقش مؤثری  در کاهش بیکاری و همچنین بهبود توزیع درآمد و افزایش درآمدهای دولت دارد. این موضوع به خصوص از آن جهت که در کشور ما بیکاری به عنوان اصلی‌ترین مشکل اقتصادی کشور مطرح است لازم است روز به روز به صورت جدی تری مورد توجه سیاستگذاران و برنامه ریزان کشور قرار گیرد.

موانع اصلی در توسعه گردشگری در ایران:

گردشگری در ایران-اگرچه توسعه و گسترش ایران گردی و جهانگردی به منظور استفاده هرچه بیشتر از مزایای متعدد آن اجتناب ناپذیر است ولی مشکلات و تنگناهای متعدد در راه رشد و توسعه صنعت گردشگری در ایران نباید از نظرها دور بماند برخی از این مشکلات عبارتند از

-فقدان یک برنامه جامع و استراتژیک و همچنین مشخص نبودن هدفها و سیاست های صنعت گردشگری در ایران در قالب یک برنامه اجرایی.

-یکی دیگر از موانع اصلی توسعه گردشگری در ایران،توسعه نیافتگی سواحل خلیج فارس و امکانات مناسب دریایی (باغهای دریایی – پارکهای آبی و جزایر توریستی و دهها مشکلات دیگر…)-یکی دیگر از موانع اصلی توسعه گردشگری در ایران،فضای نامساعد تبلیغاتی برای مخدوش کردن چهره ایران و انزوای ایران در سطح بین‌المللی.

-یکی دیگر از موانع اصلی توسعه گردشگری در ایران،عدم تطبیق و هماهنگی فرهنگ جهانگردان برخی از کشورهای خارجی با فرهنگ اسلامی

-‌فقدان نیروی انسانی کار آزموده و متخصص امور جهانگردی در دفاتر گردشگریدر ایران و بی‌اطلاعی و بی‌تجربگی کادر شاغل در موسسات جهانگردی (از قبیل خدمتگزاران هتلها، کارکنان آژانس و راهنمایان جهانگردی)

– عدم تمایل بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری به علت عدم سودآوری،  اقدامات سلیقه‌ای و محدودکننده از سوی برخی مقامات غیرمسئول و…-یکی دیگر از موانع اصلی توسعه گردشگری در ایران،ناهماهنگی در همکاری بین سازمانها و ارگانهای دولتی که در بهبود وضع جهانگردی مؤثرند.- تصمیم گیریهای منفک سازمانها – کمبود نیروی متخصص- نبود امکانات اولیه مثل اقامتگاههای مناسب وامکانات بدیهی و ضروری- تعدد مراکز تبلیغاتی و نداشتن سیستم واحد در تبلیغات و بازاریابی – فقدان یک شبکه ماهواره ای به زبان انگلیسی مختص تبلیغات جهانی در زمینه گردشگری در ایران -عدم استفاده از کارشناسان مجرب و آشنا به صنعت جهانگردی- عدم شرکت فعال در نمایشگاههای بین المللی خارج از کشور-نیاز به تغییر نگرش فرهنگی مدیران، سیاستگذاران و مردم به مقوله گردشگر و گردشگری و پذیرش آن به عنوان یک اصل فرهنگی و نه اقتصادی، گردشگر هزاره سوم به مفهوم حقیقی گردشگر است و قواعد و قوانین کشوری همچون ایران را می‌پذیرد. جهانگرد امروز برای جهانگردی خود یک خط سیر مشخص دارد و شرطی همچون حفظ حجاب نمی‌تواند دلیلی برای حذف ایران از فهرست کشورهای مورد نظر جهانگرد باشد.

عمده مشکل ایران در حوزه گردشگری، مربوط به مسائل اجرایی و مدیریتی است که اگر دیدگاه جهان بینی خود را گسترش دهیم مبحث اقتصادی این صنعت نیز حل خواهد شد.

با توجه به این مطالب، این پژوهش تلاش دارد که نسبت به شناسایی عوامل تاثیرگذار بر رشد و توسعه صنعت گردشگری در ایران اقدام نموده و ضمن شناسایی موثرترین عوامل، راهکارهای لازم و اساسی در توسعه و رشد را جهت استفاده متولیان و بخشهای خصوصی و دولتی صنعت جهانگردی ارایه دهد.

اقتباس از گزارش های دویچه وله، میدانی و گردشگری در ایران